آبیاری باغ‌ها به شیوه گاوبندی
موضوع: شیوه تقسیم آب
موقعیت: باغ‌های فرحزاد
شیوه‌های متفاوت تقسیم آب در قریه‌های اطراف تهران همواره از طرف پژوهشگران مورد توجه قرار گرفته و روایت‌های مختلفی از سنت تقسیم آب و آبیاری باغ‌ها در تهران قدیم نقل شده است. ماجرای تقسیم‌آب در فرحزاد کمی متفاوت‌تر است و قدیمی‌ها از گاوبندی یا بنه‌بندی به‌عنوان یکی از سنتی‌ترین روش‌ها برای آبیاری باغ‌های فرحزاد نام می‌برند.
جاری‌شدن آب چشمه در باغ‌های سرسبز فرحزاد که تا چند دهه قبل یکی از قریه‌های خوش‌آب و هوای تهران بود، فصل مشترک خاطرات قدیمی‌های این محله است. در معدود منابع مکتوبی که درباره روزگار سپری شده فرحزاد به‌جا مانده، آمده که آب چشمه از بالادست به استخر بزرگ فرحزاد سرازیر می‌شد و به گاوبندهایی می‌رسید که طبق توافق شفاهی بین کشاورزان محلی تعیین شده بود. زین‌العابدین لآلی، از اهالی قدیمی فرحزاد، درباره سنت گاوبندی در این محله قدیمی می‌گوید: «کشاورزان محلی 7نقطه را به‌عنوان جایی برای ذخیره آبی که از داخل استخر بزرگ فرحزاد سرازیر می‌شد، تعیین کرده بودند که اصطلاحا به این 7نقطه گاوبند می‌گفتند و هر گاوبند به یک نفر تعلق داشت. مثل گاوبند زین‌العابدین، گاوبند رمضانعلی، گاوبند کل غلامرضایی، گاوبند حاج‌سلیمان و... این افراد گاوبند بودند و برفرایند تقسیم آب بین کشاورزان و باغدارهای فرحزاد نظارت می‌کردند.»
گاوبند در ادبیات بومی‌های فرحزاد به‌معنای تقسیم‌کننده آب بوده و کارشان شباهت فراوانی به میراب‌ها در تهران قدیم داشته است. روایت‌های مختلفی درباره وجه تسمیه گاوبندی در فرحزاد نقل شده که البته منبع موثقی برای آنها وجود ندارد. یکی از روایت‌ها این است که باغدارها محدوده تعیین‌شده برای ذخیره آب را با استفاده از گاو شخم می‌زدند و به همین دلیل نام گاوبند را برای هر محدوده انتخاب کردند. از اینکه گاوبندی مختص اهالی فرحزاد بوده یا در سایر قریه‌های تهران هم رایج بوده اطلاع دقیقی در دست نیست. واژه گاوبندی با گذشت زمان جای خودش را به بنه‌بندی داد اما اکنون از 7بنه معروف فرحزاد هیچ نام و نشانی باقی نمانده است. لآلی درباره پایان دوره گاوبندی در فرحزاد می‌گوید: « آب چشمه اصلی فرحزاد هنوز مثل خون در رگ‌های این محله جاری است اما دیگر از گاوبندها یا همان بنه‌ها خبری نیست. بعد از احداث بزرگراه یادگار امام و تخریب باغ‌های پایین‌دست فرحزاد اهالی محله با بنه‌های قدیمی خداحافظی کردند و شیوه آبرسانی به باغ‌ها به کلی تغییر کرد.»
