نبرد خاموش قدرت در دریای سرخ

در جریان سفر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه به سودان، قراردادهای متعددی میان دو کشور در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی منعقد شد که یکی از آنها واگذاری مدیریت جزیره سواکن در ساحل دریای سرخ از سوی سودان به ترکیه بود. رئیس‌جمهور ترکیه گفته است: درخواست کردیم مدیریت جزیره سواکن تا یک دوره مشخص به ترکیه واگذار شود تا آن را «نوسازی کنیم» و به دوره رونق آن در گذشته بازگردانیم و عمر البشیر - رئیس‌جمهور سودان - نیز با این درخواست موافقت کرد.

این نخستین بار نیست که کشوری خارج از محیط دریای سرخ برای حضور در این منطقه تلاش کرده و خواستار حضور سیاسی، امنیتی یا حتی نظامی در جزایر این دریای تاریخی می‌شود. توجه رسانه‌ها به این منطقه و اهمیت راهبردی آن، اولین‌بار در اواخر دهه 90و نسبت به حضور اسرائیل در جزایر اریتره (جنوب دریای سرخ) جلب شد. اریتره کشور فقیری در ساحل شرقی آفریقاست که از طریق فروش یا اجاره جزایر متعدد خود درآمدزایی می‌کند. مجمع‌الجزایر ارخبیل، بخشی از 126جزیره اریتره در جنوب دریای سرخ است که طی سال‌های گذشته، مورد توجه قدرت‌های منطقه‌ای، مخصوصا رژیم صهیونیستی بوده است.

براساس گزارش الجزیره به نقل از منابع آگاه، 3جزیره دیسی، دهول و شومی در این منطقه از اواخر دهه90 در اختیار اسرائیل قرار گرفته است. از آن زمان علاوه بر ممنوعیت هرگونه ورود و خروج به جزایر نام برده، یک برج مراقبت بلند برای نظارت بر حرکت ناوگان دریایی از تنگه تیران تا باب‌المندب در این نقطه ساخته شد که به گفته بسیاری از منابع غیررسمی، متعلق به اسرائیل است. به گزارش پایگاه خبری البیان، نزدیک به منابع امنیتی کویت، اسرائیل از آن زمان با استفاده از تجهیزات نظامی دریایی و همچنین موشک‌های زمین به دریا، از حریم جزایر اجاره‌ای خود در جنوب دریای سرخ حفاظت می‌کند.

دست‌اندازی به حریم آب‌های دریای سرخ البته محدود به اسرائیل نماند و از حدود یک دهه گذشته، ابوظبی نیز به‌طور چشمگیری پای خود را به این منطقه راهبردی باز کرده است. این در حالی است که برخلاف اسرائیل، مستندات قابل توجهی از حضور امارات در مناطق مختلف دریای سرخ در دست است. دویچه‌وله در این زمینه نوشته است: نقشه راه‌های آبی و بنادر میان خاورمیانه و آفریقا، شاهد توسعه ژئواستراتژیک امارات، از یمن گرفته تا مصر است. جنگ یمن و حضور نظامی مستقیم امارات در مناطق جنوبی این کشور، زمینه را برای سیطره شیخ‌نشین ابوظبی بر بندر عدن و همچنین جزیره سقطری نیز فراهم کرده است؛ امری که با ابراز نگرانی از سوی مقامات قطر، عمان و یمن روبه‌رو شده است.

تمام اینها در حالی است که بسیاری از تحلیلگران، تلاش عربستان برای خرید جزایر تیران و صنافیر از مصر را نیز در همین چارچوب تفسیر کرده‌اند. اکنون با ورود دیرهنگام ترکیه، نبرد پنهان قدرت‌های منطقه برای سیطره بر آینده دریای سرخ و تنگه‌های راهبردی آن، وارد مرحله جدید می‌شود؛ دریایی که گفته می‌شود طی سال‌های گذشته میزبان برخی دیگر از قدرت‌های منطقه‌ای نیز بوده است.

دریای سرخ کجاست؟

دریای سرخ بخشی از اقیانوس هند است که میان 2قاره آفریقا و آسیا واقع شده و از جنوب از طریق باب‌المندب و خلیج عدن به اقیانوس مرتبط است. شمال دریای سرخ،  صحرای سینای مصر و خلیج عقبه واقع است و از همین مسیر به کانال سوئز مرتبط می‌شود. سطح این دریا وسعتی معادل 438هزار کیلومترمربع دارد و از این نظر پانزدهمین دریای جهان است. این دریا منابع انرژی ندارد و اهمیت آن به‌خاطر موقعیت جغرافیایی و همسایگان آن است. اهمیت استراتژیک دریای سرخ به این است که بخشی از آبراه‌های میان اروپا،  خلیج‌فارس و شرق آسیاست و به همین دلیل ترافیک دریایی زیادی دارد. دریای سرخ همچنین از نظر گردشگری هم نقطه قابل‌توجهی است. کشورهای عربستان،  یمن،  مصر،  سودان،  اریتره و جیبوتی در دریای سرخ ساحل دارند.