از دارالفنون تا دانشگاه
آشنایی با قدیمیترین دانشگاه ها و مرکز آموزش دینی تهران
سیدسروش طباطباییپور
امروز، روزی در بزرگداشت آگاهی است؛ روز آشتی حوزه و دانشگاه و از دیرباز در ایران، مکتبخانهها، مدارس، حوزههای علمیه و دانشگاهها، بهاریترین خاک این سرزمین بودند که میتوانستند مس وجود ایرانیان را به طلا بدل کنند. از گذشته، اهالی تهران هم برای کسب آگاهی، تلاش فراوان میکردند و همین بس که نخستین شکل مدارس امروزی، به فرمان امیرکبیر در عهد ناصرالدینشاه به نام دارالفنون در تهران تاسیس شد. حالا و در این روز که با نام حوزه و دانشگاه گره خورده، سری به قدیمیترین مکانهای آموزش عالی در تهران میزنیم.
مدرسه عالی و دانشگاه شهید مطهری
بنای قدیمیترین مرکز آموزش عالی تهران در سال 1257شمسی در میدان بهارستان بنیان نهاده شد و بعد از چندی وقفه در سال 1261شمسی خاتمه یافت. این مرکز آموزش عالی که نامش را مدرسه عالی سپهسالار گذاشتند، با هدف بهرهگیری علوم جدید و در راه پیشبرد
معارف اسلامی تاسیس گردید. در فروردین ۱۳۸۹ و با تصویب شورایعالی انقلاب فرهنگی، نامش به دانشگاه شهید مطهری تغییر کرد. مهمترین ویژگی این دانشگاه، تحصیل همزمان علوم حوزوی در کنار علوم دانشگاهی است.
مدرسه نظام
مدرسه عالی «صاحب منصبی» را امروزه به نام دانشگاه افسری امام علی(ع) میشناسیم که زمان تاسیس آن به سال 1300 در تهران بازمیگردد. از سال 1314، این مدرسه به نام دانشگاه افسری تغییر نام داد و به آموزش افسران نیروهای زمینی ارتش، توپخانه و مهندسی نظامی پرداخت. هماکنون دانشگاه افسری امام علی(ع) نزاجا دارای چهاردانشکده و یک مرکز مطالعات است.
هنر نزد ایرانیان است و بس
هنرستان عالی موسیقی، یکی از قدیمیترین دانشگاههای هنر تهران است که در سال 1297با نام مدرسه موزیک، زیرنظر وزارت معارف آن روزگار، هنرجو پذیرفت. در سال 1358این دانشکده، با ادغام چهار دانشکده دیگر، دانشگاه هنر ایران را تشکیل دادند. دفتر مرکزی این دانشگاه در خیابان سرهنگ سخایی است.
محل تحصیل رجایی و پروین و جلال
دارالمعلمین مرکزی در سال 1298شمسی با هدف تربیت معلم تاسیس شد و در سال 1312شمسی به دانشسرای عالی ارتقا یافت. بعد از تغییرات در رویکرد در طول سالها، در سال 1390ماموریت آموزشی و پژوهشی دیگری فراتر از تربیت معلم بر دوش این دانشگاه نهاده شد و نام آن هم به «دانشگاه خوارزمی» تغییر کرد. بزرگانی چون محمدعلی رجایی، پروین اعتصامی و جلال آل احمد در این دانشگاه تحصیل کردند. بخش مرکزی این دانشگاه در خیابان مفتح، نرسیده به خیابان انقلاب است.
اولین دانشگاه صنعتی تهران
تاسیس نخستین دانشگاه صنعتی تهران به سال 1307 بازمیگردد که اساسنامه آن به عنوان دانشگاه در سال 1318در مجلس شورای ملی وقت به تصویب رسید؛ درست در جایی که اکنون دانشکده برق این دانشگاه برپاست؛ یعنی در ضلع جنوب شرقی پل سیدخندان که در سال 1367، نامش به دانشگاه «خواجه نصیرالدین طوسی» تغییر کرد. این دانشگاه با 11دانشکده به فعالیت خود ادامه میدهد و تلاش میکند تا علاقهمندان به رشتههای فنی مثل رشته برق، مکانیک، عمران و ... را پرورش دهد.
مکث
دانشگاه تهران
تاسیس دانشگاه تهران با آغاز آشنایی جدی ایرانیان با دنیای علم در مغربزمین همراه بود. برخی میگویند انگیزه ساخت این دانشگاه با سخن علیاصغر حکمت، وزیر وقت معارف در جلسه دولت دوچندان شد؛ وقتی که او گفت: «البته که در آبادی و عظمت پایتخت شکی نیست، ولی تنها نقص آشکار آن این است که «انیورسته» ندارد و حیف است که این شهر نوین از این حیث از دیگر بلاد بزرگ عالم، واپس ماند».
خلاصه اینگونه شد که با اختصاص مبلغی اولیه در حدود 250هزار تومان، به وزارت معارف اجازه دادند تا زمین مناسبی برای تاسیس دانشگاه بیابد و پردیس دانشگاه تهران در سال ۱۳۱۳ شمسی در مساحتی به وسعت ۲۱ هکتار احداث شد.سردر این دانشگاه هم به نماد علمآموزی تبدیل شده؛ سردری که مانند دو پرنده، بالهایشان را برای پرواز در آسمان آگاهی گشودهاند. از این سردر هم بزرگانی مانند پروفسور حسابی، استاد مطهری، استاد جلالالدین همایی و ... گذشتهاند. دکتر مفتح که در حوزههای علمیه، تحصیل و تدریس میکرد، بهطور همزمان در این دانشگاه هم تحصیل و تدریس میکرد و در 27آذر سال 1358، در هنگام ورود به دانشگاه تهران، ترور شد و به شهادت رسید؛ او کسی است که به افتخارش، امروز را روز وحدت حوزه و دانشگاه نامیدهاند.