قهرمانان «بندر خمیر»

محمود مولایی-روزنامه‌نگار

در هفته‌های اخیر و در رویدادی که با عنوان «تغییر رویکردها: ترویج سبک‌های زندگی پایدار و بازنگری در رابطه انسان با طبیعت» در یونسکو برگزار شد، بندرخمیر به‌عنوان یکی از ۱۲شهر برگزیده در مجموعه آنلاین «یادگیری مادام‌العمر برای اقدام اقلیمی» معرفی شد. این بندر که طولانی‌ترین ساحل تالابی ایران را در اختیار دارد در سال۲۰۲۲ عنوان جهانشهر تالابی را در کنوانسیون رامسر کسب کرد. این شهر همچنین سال2021 به‌واسطه فعالیت‌های گسترده آموزش به اقشار مختلف مردم به‌عنوان شهر یادگیرنده یونسکو انتخاب شده بود.

بهره‌برداری خردمندانه
بندرخمیر بزرگ‌ترین سکونتگاه در جوار تالاب خور خوران است؛ تالابی که بزرگ‌ترین تالاب دریایی خاورمیانه و دارای وسیع‌ترین جنگل‌های حرا در ایران است.
۱۳بهمن۱۳۴۹ نخستین کنوانسیون حفاظت از تالاب‌های دنیا امضا شد. مهدی شیرخانی، مدیر شبکه ثمن‌های زیست‌محیطی منابع طبیعی هرمزگان به این تاریخ اشاره می‌کند و به همشهری می‌گوید: «از این تاریخ تا امروز رویکردهای مختلفی طی شده است. در گذشته تالاب‌ها به‌عنوان یک پهنه بسیار با اهمیت و دارای خدمات اکوسیستمی به رسمیت شناخته نمی‌شدند. از آن زمان از رویکرد نداشتن حفاظت به حفاظت محض تالاب رسیدیم. حالا حدود 3-2سالی است که رویکرد کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها به سمت بهره‌برداری خردمندانه سوق پیدا کرده است؛ بهره‌برداری به‌معنای حفظ معیشت و نه تخریب.»

3سال آموزش به اهالی
مهدی شیرخانی که خود ایده‌پرداز طرح یادگیری بندر و مشاور سابق شهر تالابی هم بوده توضیح می‌دهد که معیشت مردم به تالاب گره خورده و همین موجب شده است که مردم با درک این موضوع به فکر رویکردها و روش‌های بهره‌برداری خود در راستای پایداری و شهر پایدار باشند. او می‌افزاید: «با آگاهی از این ماجرا، مکانیسم‌های مختلف از نظر آب، انرژی، رد پای کربن، الگوهای معیشتی و حتی سواد زیست‌محیطی مردم مورد مطالعه قرار گرفت.» به‌گفته شیرخانی، آموزش‌های مورد نیاز به اهالی طی 3سال در سطوح مختلف مورد توجه قرار گرفت و آموزش و پرورش، کانون نخبگان، دهیاری‌ها، جامعه قایقران و کشتیران، صیادها و... در آن مشارکت داشتند. ‌

نقش جامعه محلی
مردم در حفاظت از تالاب بندرخمیر و همچنین جنگل‌های حرا نقش پررنگی ایفا کرده‌اند. مدیر شبکه ثمن‌های زیست‌محیطی منابع طبیعی هرمزگان با تأکید بر اینکه مردم بندرخمیر قهرمانان اصلی تالاب هستند، می‌گوید: «مردم به‌عنوان شوآف دوره آموزشی نگذراندند و در واقعیت برای حفظ تالاب از هر تلاشی دست بر نداشتند و نمی‌دارند. به‌نظر من، نقش مردم در تالاب بندرخمیر پررنگ و کلیدی‌تر از همه نهادهاست.»  مهدی شیرخانی در توضیح نقش مردم در حفاظت از تالاب توضیح می‌دهد: «مردم برای حفظ آبزیان به‌گونه‌های مختلف برای زاد و ولد فرصت می‌دهند و در ایامی از سال دست از صید می‌کشند. آنها حتی نوع ادوات صیادی خود را برای یک بازه زمانی خاص تغییر می‌دهند تا مثلا گونه هدف، زمان بیشتری برای زادآوری و تکثیر داشته باشد.» به‌گفته او، همچنین ساربان‌ها هم برای حفاظت از جنگل‌های حرا، شترهای خود را به جنگل نمی‌برند و همچنین مردم مراقب هستند تا سرشاخه‌های درختان قطع نشود. 

3-2سالی است که رویکرد کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها به‌سمت بهره‌برداری خردمندانه سوق پیدا کرده است؛ بهره‌برداری به‌معنای معیشت و نه تخریب

معیشت مردم به تالاب گره خورده و همین موجب شده که مردم با درک این موضوع به فکر رویکردها و روش‌های بهره‌برداری خود در راستای پایداری و شهر پایدار باشند