گزارش
قصه حصه
حصه یکی از محله‌های حاشیه‌نشین اصفهان است که با اقدامات شهری و اجتماعی حال و هوای دیگری به خود گرفته است
راحله عبدالحسینی-روزنامه‌نگار
اول آذر روز اصفهان است؛ شهری که با معماری خیره‌کننده و با اصالتش، فرهنگ و تمدن باشکوهش به نصف جهان خوانده می‌شود. گزارش روز اصفهان اما درباره این شکوه و اصالت نیست؛ درباره روایت یک محله است که پوست انداخته، کمر راست کرده و چهره نویی به خود گرفته و حالا موضوع عکاسی در روز اصفهان است. محله «حصه» حدود نیم قرن پیش روستا بود و بعدها به یک محله کم‌برخوردار پرآسیب حاشیه‌نشین تبدیل شد. حصه روزگار تلخ و پرنشیب خود را سپری کرده است و اهالی برای به ثمر نشستن طرح‌های فرهنگی، اجتماعی و شهری پای کار آمده‌اند.
وقتی حصه یک ده وقفی بود
دهه 40روستای حصه در حاشیه شمال شرقی اصفهان با ورود مهاجرانی از اقوام لر، افغان، پاکستان، بلوچ و عراقی به یک منطقه حاشیه‌نشین تبدیل شد و سکونتی غیررسمی در آن شکل گرفت. محله‌های حاشیه‌نشین به ناهنجاری‌های اجتماعی شناخته می‌شوند و زخم ناسور فقر، اعتیاد، کارتن‌خوابی، بیکاری و بی‌توجهی، زندگی را برای اهالی حصه سخت کرده بود. آموزش و امنیت و تحصیل کودکان که دیگر در حصه جایی نداشت. رد شدن بزرگراه شهید اردستانی از دل این محله وسیع، حصه را به 2بخش شمالی (منطقه14شهرداری اصفهان) و جنوبی (منطقه 10شهرداری اصفهان) تقسیم کرده است. استاد جمشید مظاهری، اصفهان‌شناس و مورخ درباره حصه این طور گفته است: «حصه در قدیم، از دهات وقفی بود که تحت تصرف آخوند پرقدرت و باسوادی به نام حاج میرزا علی حصه‌ای قرار داشت. حصه را گاه هسته و حسّه هم نوشته‌اند.»
ما حاشیه‌نشین هستیم
«ما حاشیه‌نشین هستیم/ مادرم می‌گوید: پدرت هم حاشیه‌نشین بود، در حاشیه به دنیا آمد، در حاشیه جان کند و در حاشیه مرد/ من هم در حاشیه به دنیا آمده‌ام/ ولی نمی‌خواهم در حاشیه بمیرم ... قرآن حاشیه ندارد/ هیچ کلمه‌ای را در حاشیه آن ننوشته‌اند/ من قرآن را دوست دارم/ همه‌‌چیز باید مثل قرآن باشد»؛ شهردار منطقه14 صحبتش را با این سطرها درباره حاشیه‌نشینی آغاز می‌کند. محمدمهدی کریمی، به همشهری می‌گوید: «حاشیه‌نشینی آسیب اجتماعی نیست، اما بستری برای آسیب‌های اجتماعی است.» تا روزگاری نه‌چندان دور، انگار نازیبایی‌های شهری در حصه، ته‌نشین می‌شد. آفتاب که غروب می‌کرد، معتادان و کارتن‌خواب‌ها با پولی که از فروش ضایعات ته جیب داشتند، راهی حصه می‌شدند، در گوشه‌ای از محله متروکه حصه با نشئگی به خواب می‌رفتند و با طلوع آفتاب باز همان آش و همان کاسه. از این دست تصاویر تلخ در حصه کم نبود، بچه‌هایی که چند کلاس بیشتر درس نمی‌خواندند و نوجوانانی که می‌خواستند زودتر از پیچ و خم خلافکاری سر در بیاورند. حصه، میراث‌دار آسیب‌های شهرها و استان‌های همجوار هم شده بود، اما یک سال اخیر طرحی نو در انداخته شد. به گفته کریمی، طرح‌ها در 3محور کلان هویت، امنیت و فرهنگ دنبال شد. کریمی می‌گوید: «اقوام مختلف در حصه از گمنامی اجتماعی رنج می‌بردند. برای هویت‌بخشی به محله دیوارهای اصلی محله به طول 11هزار متر رنگ‌آمیزی و نقاشی دیواری شد تا محله، سر و شکل اولیه بگیرد و دوست‌داشتنی باشد.»
استقرار امنیت
تن رنجور حصه از کمبود امنیت به درد آمده بود. حصه جولانگاه فضاهای بی‌دفاع شهری شده‌بود؛ محله‌ای جرم‌خیز که بین اهالی به حیاط خلوت
همه جوره مجرمی معروف بود. کریمی ادامه می‌دهد: «برای نخستین بار زمینی به وسعت 1500مترمربع از سوی مدیریت شهری برای احداث کلانتری در حصه خریداری شد. اکنون ساختمان 3طبقه کلانتری در مرحله نازک‌کاری است. در تعهدات نیروی انتظامی برای این کلانتری، تأمین پلیس مبارزه با مواد‌مخدر، یگان امداد و پلیس راهور هم آمده‌است.»
احداث ورزشگاه‌ها
حاشیه‌نشینی چنان بر سر حصه سایه انداخته که تفریح، بازی و ورزش برای اهالی واژه‌هایی دور از ذهن شده‌بود. بازیکده مادر و کودک به وسعت 8500مترمربع که ساخته شد، صدای شادی و بازی بچه‌ها هم در محله طنین‌انداخت. کریمی می‌گوید که ورزشگاه بازی‌های توپی به وسعت 1500مترمربع به‌زودی کلنگ‌زنی می‌شود. زمین چمن مصنوعی، سالن تنیس روی میز، سالن ورزش‌های رزمی نیز در مجموعه دیگری به وسعت 26هزار مترمربع در مرحله عقد قرارداد ساخته‌شده است. کریمی می‌گوید: «ورزشگاه در حصه دیگر آرزو نیست. اعتبار سالن‌های ورزشی تامین شده‌است.»
راه‌های حصه پس از 3دهه هموار می‌شود و دیگر اثری از جاده‌ای معروف به جاده مرگ نباشد. شهردار منطقه 14در این‌باره می‌گوید: «راه دسترسی حصه به محله‌های دیگر یک جاده در حریم شهر بود که به‌دلیل ناایمن بودن، نبود روشنایی و علائم راهنمایی و رانندگی به‌طور متوسط هر‌ماه یک تصادف مرگبار در آن رخ می‌داد. بدنه این جاده به طول 2کیلومتر و عرض 36متر تعریف شده و به‌زودی احداث می‌شود.»
محله نمونه
رئیس اداره فرهنگی اجتماعی منطقه 10شهرداری اصفهان تقویت برنامه‌های فرهنگی در فرهنگسرای استاد شریعت محله حصه جنوبی را یکی از رویکردهای فرهنگی موفق در یک سال اخیر می‌داند و به همشهری می‌گوید: «با تشکیل پاتوق جوانان، کانون مادران، کانون سالمندان و برگزاری اردوهای تفریحی، دوره‌های مهارت‌آموزی و توانمندسازی اهالی محله، فضایی برای کارهای فرهنگی پیدا کردند.» راه‌اندازی بازارچه دائمی مشاغل خانگی برای درآمدزایی بانوان حصه از برنامه‌های در دست اجراست.
زارعان می‌گوید: «قصد ما از برپایی نشست‌ها و کارگاه‌ها این است که حصه یک محله نمونه معرفی شود. اسفند1402بوستان 30هکتاری در حصه جنوبی افتتاح شد. با احداث برج نوری در حصه، شب‌های محله، روشن و ایمن است. اقدامات زیرساختی و زیباسازی همچنان ادامه دارد. زیرگذر حصه به‌عنوان بزرگ‌ترین پروژه عمرانی اصفهان در مجاورت محله حصه برای کاهش مخاطرات تردد اهالی بین شمال و جنوب محله نیز به زودی آغاز می‌شود.
اهالی چه کردند؟
تغییر چهره حصه بدون همکاری اهالی کاری نشدنی بود. شهردار منطقه 14 اصفهان می‌گوید که برای فاصله گرفتن از فضای حاشیه‌نشینی اهالی در حوزه آزادسازی املاک بسیار با شهرداری همکاری کردند.
رئیس اداره فرهنگی اجتماعی منطقه 10شهرداری اصفهان هم تأکید می‌کند که رویکرد برنامه‌های فرهنگی، اشتغال‌زایی و خودکفایی بانوان سرپرست خانوار است و ادامه می‌دهد: «بانوان، استقبال خوبی از دوره‌های سلامت روان، کنترل خشم و ارتباط مؤثر دارند. تأثیر این اتفاق را در محله شاهد هستیم.» مرور روزگار حصه، روایتگر داستان‌هایی از مقاومت و امید است؛ با این حال همچنان نیازمند توجه و حمایت جدی از سوی جامعه و نهادهای دولتی است.
در همینه زمینه :