باروی ساسانی هنوز هم محافظ ری است

شاید اهالی ری نمی‌دانند که در چه دنیای شگفت‌انگیزی زندگی می‌کنند. هر گوشه‌ای از شهرشان تاریخی هزاران ساله را در دل خود پنهان کرده و ری میراثی‌است با شکوه از عظمت و جلال ایران باستان.
در انتهای سفرمان در مسیر باستانی ری به محوطه تاریخی چشمه‌علی رسیدیم؛ همانجایی که سکونتگاهی 8هزار ساله و ماقبل تاریخ را به جهانیان نشان داده و بنا بر برخی روایت‌ها، مادر زرتشت نیز در اینجا ‌زاده شده ‌است.
جالب اینکه در گذشته فروشندگان فرش و مردم تهران قالی‌ها و قالیچه‌های خود را در این چشمه می‌شستند، زیرا باور داشتند که آب چشمه‌علی فرش‌ها را به‌خوبی تمیز و رنگ‌ها را روشن‌تر و درخشان‌تر می‌کند.
آب چشمه از جاجرود و قیطریه و پس از گذر از راه‌های زیرزمینی، از دل تپه می‌جوشید و چشمه‌ای دائمی که شاید از 8هزار سال پیش تا دوران ما جریان داشته دیگر اکنون کاملا خشک شده است.
اکنون تنها نقش برجسته فتحعلی‌شاه قاجار که روی نقش‌برجسته‌ای ساسانی حجاری شده تنها یادگار آن دوران است و صخره‌ای یک تکه با ردپایی از انسان‌های نخستین که روزگاری پای در این مکان جادویی گذاشته‌اند.
نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی در سال‌های 1313 تا 1315 و توسط اریک اشمیت در این محل انجام شد که حاصل آن کشف سفال‌هایی با قدمتی بیش از 5هزار سال یعنی دوره کوچ اقوام آریایی به فلات ایران بود. به‌گفته باستان‌شناسان تپه باستانی که در محوطه چشمه‌علی قرار دارد از نظر ارزش و اعتبار تاریخی با تپه سیلک قابل مقایسه است. با این حال متأسفانه نمونه‌های کمی از آثار به‌دست آمده از این تپه در موزه ملی ایران وجود دارد و بیشتر این آثار همزمان با جنگ جهانی دوم به خارج از کشور منتقل شده‌اند.
درست در بالای صخره باروی تاریخی که قدمت آن را تا دوران هخامنشیان هم تخمین زده‌اند با هر ضرب و زوری که بوده خودش را تا اینجا رسانده و ایستادگی کرده است.
دیوار یا باروی خشتی قدیمی ری دورتادور شهر را دربرمی‌گرفته و هم‌اکنون تنها حدود 3 کیلومتر از بقایای این دیوار که قسمتی از آن روی صخره چشمه‌علی واقع شده باقی مانده است. این دیوار در دوران ساسانی و دوران اسلامی نیز به‌طور کامل وجود داشته و به‌عنوان سپری محکم در مقابل تهاجم دشمن بوده، اما بیشترین آسیب بعد از حمله محمود غزنوی، پادشاهان مغول و حمله تیمورلنگ به آن وارد شده است.
در دل این دیوار که سال‌ها پیش مورد مرمت قرار گرفته است حفره‌هایی قرار دارد که بخش‌های قدیمی آن را در معرض دید مردم قرار می‌دهد. سال‌هاست کار مرمت دیوار به‌دلیل کمبود بودجه نیمه‌کاره رها شده است. در پشت این بارو خانه‌های مسکونی را می‌توان دید که چسبیده به این مکان ارزشمند ساخته شده‌اند و هنوز هم دوستداران میراث فرهنگی امیدوار هستند این خانه‌ها خریداری و حریم این محوطه تاریخی مشخص شود.