اگر به‌روز نشوند از گردونه خارج می‌شوند

مسعود میر | روزنامه‌نگار:

ایجاد شرایط لازم برای تعامل فعال بین تهیه‌کنندگان آثار سینمایی و ویدئویی، اهتمام به تقویت و توانمندسازی بخش خصوصی در قالب حمایت‌های حقوقی و معنوی از آنان، ارتقای کیفی تولیدات داخلی و تنظیم نسبت متعادل با آثار خارجی منتشرشده در شبکه نمایش خانگی. این بندهای آغازین مطلب ما در واقع بخش‌هایی از حکمی هستند که به موجب آن حسین پارسایی به سمت مدیرکل دفتر نمایش خانگی، مستند و کوتاه سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شد؛ دفتری که گویی مانند محصولات شبکه نمایش خانگی حال و روز چندان خوبی ندارد و گرفتاری میان تغییر تکنولوژی از یک سو و تأمین نظر مخاطبانی که حالا سخت‌پسندتر هم شده‌اند از سوی دیگر باعث‌شده این دفتر روزهای سختی را در پیش رو داشته باشد. حالا بماند که اهالی اتحادیه ویدئورسانه هم دل خوشی از مجموع فعالیت‌های دولتی در قالب نمایش خانگی ندارند و گمان می‌کنند که سازمان سینمایی آنها را فراموش کرده و ترجیح می‌دهد کارش را با چند شرکت محدود پیش ببرد و از همانها هم حمایت کند. حسین پارسایی در گفت‌وگویی کوتاه به چند پرسش ما پاسخ داده و البته اطلاعات دفتر متبوعش در حوزه تیراژ فیلم و سریال را در اختیارمان گذاشته است تا گام دوم همشهری در جهت شفاف‌سازی وضعیت شبکه نمایش خانگی بعد از مصاحبه با حمیدرضا نوروزی، رئیس اتحادیه ویدئورسانه برداشته شود.



دفتر نمایش خانگی سازمان سینمایی چه سازوکاری دارد و بر چه فعالیتی متمرکز است؟ چه تعاملی بین این دفتر و اتحادیه ویدئورسانه وجود دارد؟

دفتر نمایش خانگی یکی از ادارات کل زیرمجموعه معاونت نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی است. این معاونت یک دفتر سینمای حرفه‌ای دارد و یک دفتر نمایش خانگی که هر کدام از اینها دارای شورای ساخت و نمایش هستند. بنابراین روند سازوکار ما روشن است. سازمان سینمایی سیاستگذار است و دفتر نمایش خانگی براساس موازین و آیین‌نامه‌ها و ضوابط به مسئله محتوا و نظارت کمی و کیفی آثار می‌پردازد. ارتباط همه بخش‌های سازمان سینمایی با اصناف ازجمله همین صنف ویدئورسانه که متأسفانه گاه چند دسته هستند و چند کارگروه به‌عنوان صنف در آن فعالند از این قرار است که هر کدام مستقل و در عین حال یاریگر همدیگر هستیم.

چه تعداد از محصولاتی که تأیید می‌شوند و امکان عرضه می‌یابند، ایرانی هستند و چقدر غیر‌ایرانی؟ چرا محصولات غیر‌ایرانی خیلی کمرنگ شده‌اند؟

درباره نسبت محصولات ایرانی و خارجی دلایل مختلفی وجود دارد که هزینه‌های تولید در تیراژ و تعداد محصولات مهم خواهد بود. در واقع می‌شود اینطور استنباط کرد که بیشتر تولیدات شبکه نمایش‌خانگی معطوف به تله‌فیلم‌هایی بوده که با مشارکت تلویزیون انجام می‌شدند. اگر بخواهیم مقایسه کنیم تعداد محصولات سینمایی که به شبکه نمایش خانگی می‌آمده و محصولات خارجی دارای پروانه مالکیت و نمایش همان نسبت بوده و گاهی تعداد آثار ایرانی کمتر و گاهی هم به‌خاطر وجود سریال‌ها این تعداد بیشتر شده است.

حمایت از مؤسسات قدیمی ویدئو‌رسانه چقدر برای شما مهم است؟ حتما می‌دانید که تعداد زیادی از این مؤسسات بازار خود را از دست داده‌اند و بدل شده‌اند به دفاتر متروکه‌ای که رقابت را به چند مؤسسه پرقدرت باخته‌اند. این مؤسسات فعال هم به مدد سریال‌ها و تک‌فیلم‌های سودآور سرپا هستند. چقدر می‌توانید این مؤسسات را تشویق کنید یا بابت کم‌کاری احتمالی، آنها را تحت فشار قرار دهید؟

خب، همین مؤسسات که الان VOD توزیع می‌کنند، زمانی برای توزیع آثار تصویری با VHS فعالیت می‌کردند و تغییر زمان به نوعی تغییر ذائقه و تکنولوژی را سبب شده که مؤسسات نباید از این موضوع غافل بمانند و بهترین فرصت هم همین الان است تا در حوزه VOD فعالیت خود را آغاز کنند. نباید فکر کنیم که فقط همین سی‌وخرده‌ای مؤسسه ویدئو رسانه فعال هستند و الان درگیر مشکلات شده‌اند چون از همان قدیم مؤسساتی ثبت شدند که در رقابت تعدادی‌شان حذف شدند. این حوزه سرمایه و تدبیر و برنامه‌ریزی می‌خواهد و مؤسساتی موفق هستند که بتوانند از همه ظرفیت‌های شبکه نمایش‌خانگی استفاده کنند. من فکر می‌کنم اگر این مؤسسات به‌روز شوند و خودشان را برسانند به سطحی که امروز انتشار آثار تصویری نیازمند آن است، حتما موفق خواهند بود.

درباره گسترش VOD چه برنامه‌هایی دارید؟ البته پرواضح است که همه اختیار دست ارشاد نیست و بحث‌های زیرساختی هم مطرح است.

به‌طور طبیعی در حوزه VOD  و ipTV بخشی از مجوزها را تلویزیون می‌دهد که البته بیشتر بر ipTV متمرکز هستند. سازمان سینمایی تا‌کنون بالغ بر 15مجوز در حوزهVOD داده و هم‌اکنون براساس آیین‌نامه، دستورالعمل‌هایی در حوزه VOD در حال تدوین و تصویب هست که ادامه این مسیر را شفاف و روشن خواهد‌کرد. سریال‌ها، انیمیشن‌های خارجی و آثار موفق سینمایی پرفروش‌ترین ‌محصولات شبکه نمایش خانگی هستند و سایر محصولات گردش مالی کمتری خواهند داشت. توزیع فیلم‌های خارجی روز دنیا هم به‌خاطر عدم‌دسترسی برای خرید رایت اثر، امکان‌پذیر و مقرون‌به‌صرفه نیست.



شاید ساده‌ترین توضیح برای جدولی که پیش روی شماست، همان توضیحی باشد که درباره دیگر محصولات فرهنگی هم صدق می‌کند؛ تیراژ کم شده اما تعداد عناوین افزایش یافته‌است. نگاهی به آمار و ارقام این جدول به‌خصوص در بخش فیلم‌های ایرانی شبکه نمایش خانگی مشخص می‌کند که همانطور که عناوین عرضه فیلم‌ها رشد داشته، تیراژ آنها با افت روبه‌رو شده است. به زبان دیگر، گویی تنوع بازار نمایش خانگی زیاد است اما مشتریانی که برای خرید دست به جیب می‌شوند کم شده‌اند. البته همچنان یکه‌تازی بعضی ‌فیلم‌های تحسین‌شده و تک‌و‌توک سریال‌های موفق در سال‌های مختلف در این بازار هیجانات خودش را ایجاد کرده‌است. شاید بد نباشد برای نمونه به آمار صعودی و عجیب تیراژ فیلم داستانی خارجی در سال 94 نگاهی بیندازید.




از میان حرف‌ها

 در شبکه نمایش خانگی، از فیلم کوتاه و مستند، انیمیشن ایرانی و خارجی، فیلم‌های داستانی کوتاه و بلند تا فیلم‌های سینمایی و سریال‌های ایرانی و خارجی وجود دارد؛ یعنی شبکه گسترده‌ای که در مقایسه با تعداد صندلی‌ها در سینماها تقریبا همه طیف‌ها و سلیقه‌ها را در برمی‌گیرد. توجه کنید حداکثر۱۲۰‌فیلم در سال ساخته می‌شود که در نهایت ۶۰ تا ۷۰ فیلم در شرایط مناسب اکران می‌شود و در آینده در شبکه نمایش خانگی توزیع و شاید به‌صورت محدود به تلویزیون واگذار شود.

 نکته دیگر اینکه ظرفیت‌های بکری در این حوزه وجود دارد که تولیدکننده می‌تواند در مواجهه با مخاطب و بازخوردهای اجتماعی و متناسب با ذائقه مخاطب، کیفیت اثر را قسمت به قسمت ارتقا دهد و در جریان بازاریابی و جذب مخاطب و برگشت سرمایه تغییراتی ایجاد کند و در مسیر ساخت، کار را به اوج برساند که الان سریال‌ها به این شکل هستند و به‌دلیل این نوع مشارکت امروز تیراژ آثار گاه به ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار نسخه می‌رسد و در بعضی موارد ۵۰۰ هزار و مثلا فیلم فروشنده تا تیراژ یک‌میلیون متقاضی دارد. این تغییر گردش مالی شبکه نمایش خانگی را متحول می‌کند و انگیزه‌ای شده که ویدئو رسانه‌ها امروز به تولید محتوا‌های گوناگون با موضوعات متنوع (طنز، اجتماعی، سیاسی و…) روی بیاورند.

 شبکه نمایش خانگی به مدد تولید و عرضه سریال به رونق نسبی رسیده‌است و گردش مالی آن چیزی حدود دو تا سه برابر گردش مالی سینما تخمین زده می‌شود.
 سامانه نمایش درخواستی (VOD) دریچه‌ای نو و مؤثربرای توسعه و گسترش محصولات سمعی و بصری است تا از همه ظرفیت‌های قانونی موجود استفاده شود. یکی از این ظرفیت‌ها انتشار فیلم‌ها و سریال‌های دارای پروانه نمایش متناسب با نیازها و سلیقه‌های گوناگون و بر مبنای شاخصه‌های فرهنگی واجتماعی است.
 به اعتقاد بسیاری از صاحب‌نظران شبکه نمایش خانگی مکمل حوزه سینماست. چندین سریال ماه‌ها در حال ساخت هستند که نوعاً همان عوامل هنری، فنی و اجرایی به‌ویژه بازیگران، تصویربردار، نورپرداز، صحنه و تولید محصولات سینمایی در ساخت سریال‌ها همکاری دارند. این کارآفرینی به نفع سینماست. ساخت یک سریال به‌طور متوسط ۶‌ماه طول می‌کشد و به‌طورمستمر همه مشاغل و صنوف سینمایی می‌توانند در تولید آن کمک کنند، اساسا هیچ خط قرمزی بین تولید سریال در شبکه نمایش خانگی و سینما نیست. همان هنرپیشه‌ها و آدم‌ها در یک مدیوم دیگر کار می‌کنند؛ مدیومی که در بازتعریف خودش نسبت به جامعه هدف تمام ظرفیت‌ها و حساسیت‌ها را درنظر می‌گیرد و ذائقه مخاطب را می‌شناسد. این تنوع موضوعی و ساختاری کمتر در مدیوم‌های دیگر دیده می‌شود.