اروپا 80 میلیارد دلارتضمین داد

احمد میرخدائی | خبرنگار:

با خط خوردن نام آمریکا از کشورهای پایبند به برجام، حالا 1+4 با جدیت بیشتری درصدد حفظ برجام برآمده است و کار تا جایی پیش رفته که اتحادیه اروپا حاضر شده طرف‌های ایرانی را نیز در موضوع همکاری بنگاه‌های کوچک و متوسط ایران و اروپا زیر چتر حمایتی 80میلیارد دلاری خود بگیرد. به گزارش همشهری، محمدحسین عادلی، دبیرکل سابق اوپک گازی می‌گوید: در کنفرانسی که اخیرا با موضوع همکاری اروپا و ایران در دوره تحریم‌های پیش رو در بروکسل برگزار شد، مدیرکل اتحادیه اروپا تأکید کرد  در چند هفته اخیر نام ایران نیز در صندوق 80میلیارد دلاری شرکت‌های کوچک و متوسط اتحادیه اروپا، اضافه شده و بنگاه‌های ایرانی می‌توانند در جریان همکاری با بنگاه‌های کوچک و متوسط اروپایی، از این صندوق تقاضای تسهیلات و بودجه داشته باشند. عادلی که به‌عنوان یکی از سخنرانان اصلی در این کنفرانس حضور داشته، معتقد است: مقامات اروپایی به‌طورجدی علاقه‌مندند در برابر محدودیت‌های آمریکا برای همکاری شرکت‌های اروپایی با ایران پایداری و مقاومت کنند و طی این اجلاس، بدون بیان گفته‌های دوپهلو، تأکید داشتند که برای حفظ روابط اقتصادی با ایران و توسعه آن گام بردارند.

به مکانیسم مبادلات مالی نیازمندیم

البته این یک‌طرف ماجراست؛ روی دیگر سکه، به سابقه سنگ‌اندازی در تعامل ایران و اروپا بازمی‌گردد که عادلی نیز آن را گوشزد می‌کند و می‌افزاید: به‌طور 100درصد نمی‌توانیم روی همکاری اتحادیه اروپا با ایران در دوره تحریم‌های جدید آمریکا مطمئن باشیم اما تا حدود زیادی می‌شود به ادامه و توسعه همکاری اتحادیه اروپا با ایران امیدوار بود، مشروط بر اینکه به‌دنبال تعیین روش‌های انتقال مالی میان دوطرف باشیم و گروهی از بخش خصوصی ایران و اروپا و ایرانیان مقیم خارج، با همکاری دولتمردان هر دوطرف، هم‌اندیشی کنند تا به راهکارهای عملی برای مکانیسم نقل و انتقالات مالی بین ایران و اتحادیه اروپا دست یابند.

مأموریت تشکل اروپایی

بر این اساس، اتحادیه اروپا تصمیم گرفته است نام ایران را در فهرست استفاده‌کنندگان از تسهیلات و اعتبارات صندوق شرکت‌های کوچک و متوسط اروپا قرار دهد تا چنانچه شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی بخواهند با همتایان اروپایی خود، کار مشترکی را آغاز کنند، قادر باشند از اعتبارات 80میلیارد دلاری این صندوق بهره‌مند شده و تسهیلات بگیرند. البته به‌نظر می‌رسد این کار بدون وجود تشکلی نظام‌مند، برای رصد وضع و برنامه‌ریزی برای توسعه همکاری‌های ایران و اروپا چندان اجرایی نباشد، اما پدرام سلطانی، نایب‌رئیس اتاق ایران تا حدی خوش‌بین است و در مورد فرصتی که برای استفاده از تسهیلات صندوق شرکت‌های کوچک و متوسط به ایران اعطا شده، می‌گوید: یک تشکل اقتصادی در اروپا مسئول این کار شده است تا در ارتباط با اتاق ایران، زمینه‌ساز همکاری مشترک میان بنگاه‌های کوچک و متوسط هر دو طرف شود و ما نیز باید از این فرصت استفاده کنیم. سلطانی معتقد است: اروپا دیگر تاب ناامنی و تشنج در منطقه خاورمیانه را ندارد و بعد از شوک‌هایی که اتفاقات عراق و سوریه برای این قاره به‌وجود آورد، مصمم شده جلوی ناامنی، تشنج و جنگ در خاورمیانه را بگیرد. به گفته او، سیاستگذاری‌های اخیر اتحادیه اروپا نیز بر همین اساس انجام شده است؛ نه اینکه فکر کنیم اروپا عاشق چشم و ابروی ایران باشد.

توجه به SME ها؛ آخرین راه نجات

در پایان نشست اخیر کمیسیون مشترک برجام در وین، بیانیه‌ای صادر شد که از تأکید کشورهای باقیمانده در برجام بر حفظ توافق هسته‌ای با ایران حکایت داشت. براساس این بیانیه که توسط فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حضور خبرنگاران خوانده شد، اتحادیه اروپا، آلمان، فرانسه، انگلیس، روسیه، چین و ایران بر ادامه گفت‌وگوها و بررسی جزئیات مسائل فنی و همچنین لزوم تأمین منافع اقتصادی برای ادامه برجام تأکید کردند. موگرینی از تضمین اعتبار صادرات برای شرکت‌های کوچک و متوسط اروپایی خبر داد و گفت، اتحادیه اروپا با بازنگری در مقررات بازدارنده خود می‌خواهد ادامه کار شرکت‌های اروپایی در بازار ایران را ممکن کند، ضمن اینکه این اتحادیه از بانک سرمایه‌گذاری اروپا نیز برای حفظ برجام استفاده خواهد کرد. در بند هشتم بیانیه کمیسیون مشترک برجام، در کنار تعهداتی که کشورهای باقیمانده در برجام در مورد تداوم صادرات نفت و میعانات گازی، محصولات نفتی و پتروشیمی و همچنین حفظ و استمرار کانال‌های مؤثر مالی برای تعامل با ایران داده‌اند، بر حمایت روشن و مؤثر از کنشگران اقتصادی که با ایران تجارت می‌کنند، به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط یا همان SME ها نیز تأکید شده است. اهمیت این مسئله وقتی بیشتر به چشم می‌آید که بدانیم در طول سال‌هایی که از اجرایی شدن برجام می‌گذرد، بخش خصوصی ایران، که تقریبا صاحب کل شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی است، بارها توجه دولت به این شرکت‌ها و بهره‌مند کردن آنها از منافع اقتصادی برجام را خواستار بوده است اما در عمل این شرکت‌های بزرگ دولتی و خصولتی بودند که توانستند معدود قراردادهای پسابرجامی را با شرکت‌های بزرگ و صاحب‌نام غربی به امضا برسانند؛ شرکت‌هایی که البته به‌دلیل منافع هنگفت در آمریکا و همچنین وابستگی به‌نظام مالی ایالات‌متحده، پیش از اعمال تحریم‌های جدید آمریکا، دست شرکت‌های دولتی و خصولتی را در حنا گذاشتند و از ایران خارج شدند تا جریمه نشوند. این در حالی است که شرکت‌های کوچک و متوسط عملا منافعی در آمریکا ندارند و سهامدار یا سرمایه‌گذاران آنها نیز آمریکایی نیستند که در جریان اعمال تحریم‌های ضد‌ایرانی تحت‌تأثیر قرار بگیرند و جریمه یا زیانکار شوند. بر این اساس، در دور جدید مذاکرات برجامی که پس از خروج آمریکا از این معاهده بین‌المللی میان ایران و کشورهای موسوم به 1+4 آغاز شده هم از اول تأکید بر همکاری شرکت‌های کوچک و متوسط قرار گرفته و قرار است بخش عمده حمایت‌ها بر این حوزه متمرکز شود.

بخت شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی باز می‌شود؟

آمارها حاکی از این است که در بخش صنعت اقتصاد ایران، ۶۷درصد کل اشتغال صنعتی مرهون بنگاه‌های کوچک و متوسط است اما فقط ۱۹درصد از کل درآمدهای صنعتی اقتصاد ایران در این بنگاه‌ها تولید می‌شود که می‌تواند یکی از نشانه‌های مهجور ماندن این بنگاه‌ها در اقتصاد ایران باشد. اما در مقابل، بررسی نقش شرکت‌های کوچک و متوسط در کشورهای اروپایی، تصوری کاملا دیگرگونه به‌دست ما می‌دهد؛ به‌طوری‌که مثلا در آلمان، بنگاه‌های کوچک و متوسط اصل و شاکله اقتصاد را تشکیل می‌دهند و 99درصد از تعداد بنگاه‌های اقتصادی این کشور را شامل می‌شوند. براساس آمارهای موجود، شرکت‌های کوچک و متوسط آلمانی ۶۰درصد از اشتغال این کشور و ۴۷درصد از ارزش‌افزوده اقتصاد آلمان را در اختیار دارند؛ نسبت‌هایی که اصلا با سهم شرکت‌های کوچک و متوسط ایران در اقتصاد کشور قابل‌مقایسه نیست. دولتمردان اروپایی همواره توجه به شرکت‌های کوچک و متوسط را موتور رشد اقتصادی کشورهای متبوع خود عنوان کرده‌اند درحالی‌که در ایران همیشه این رسالت بر دوش معدود بنگاه‌های بزرگ دولتی یا خصولتی بوده است اما حالا دیگر این راه به بن‌بست رسیده و دولتمردان ایرانی نیز راهی جز توجه به شرکت‌های کوچک و متوسط ندارند. در این مسیر، اگر مذاکرات برجامی ایران و اروپا بدون سنگ‌اندازی‌های خارجی و داخلی، به‌جایی برسد که دست SME های ایرانی و اروپایی را به هم برساند، می‌توان امیدوار بود یک‌بار برای همیشه شرکت‌های کوچک و متوسط ایرانی هم در کانون توجه قرار گیرند و نفسی تازه کنند.