نقطه صفر ایران

محمود مولایی-روزنامه‌نگار

نقطه ای در بندر رجایی استان هرمزگان، معیار محاسبات ارتفاع از سطح دریا در ایران است. در هر کشوری برای محاسبات ارتفاع از سطح دریا یک نقطه صفر اندازه‌گیری درنظر می‌گیرند که در ایران، این نقطه در بندر رجایی و در نزدیکی خلیج‌فارس قرار دارد.‌

محاسبات ارتفاع از سطح دریا
در دنیا روش‌های مختلفی برای محاسبه ارتفاع از سطح دریا وجود دارد که به‌گفته رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس، یکی از روش‌ها این است که نقطه‌ای را به‌عنوان نقطه مرجع انتخاب می‌کنند و ارتفاع بقیه نقاط، براساس ارتفاع از آن نقطه محاسبه می‌شود. صمد حمزه‌ای در این‌باره به همشهری می‌گوید: «این نقطه باید هم تراز با سطح میانگین دریاهای آزاد باشد.»  او با بیان اینکه ارتفاع از سطح دریا با روش‌های مختلفی محاسبه می‌شود، می‌افزاید: «در حال حاضر در دسترس‌ترین روش استفاده از سامانه موقعیت‌یاب جهانی GPS است که از طریق سنجش هر نقطه با چند ماهواره تعیین می‌شود. یعنی استفاده از ارتفاع‌سنج‌ها که از طریق تبدیل فشار جو به ارتفاع انجام می‌شود.»

از فاو به بندر رجایی
رجایی یکی از بنادر بندرعباس است و در این بندر، جایگاه کوچکی مشاهده می‌شود که نقطه صفر اندازه‌گیری از سطح دریا را نشان می‌دهد. رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس عنوان می‌کند: «در ایران نقاط زیادی در خلیج‌فارس و دریای عمان وجود دارد که دارای این شرایط است، اما به‌دلیل دسترسی آسان‌تر و وجود تجهیزات به روزی مانند موج‌نگار و جزر و مد سنج این نقطه از طریق یک شاخص ثابت (benchmark) مشخص شده است.»  حمزه‌ای تأکید می‌کند: «پیشتر این شاخص در منطقه‌ای در نزدیکی جزیره فاو مابین ایران و عراق قرار داشت که در زمان جنگ به بندر شهید رجایی بندرعباس منتقل شد.»

ارتفاع بیش از 1500متری
به‌گفته رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس، با افزایش ارتفاع از سطح دریا، هوا رقیق‌تر و به‌عبارتی از میزان اکسیژن هوا کاسته می‌شود. او ادامه می‌دهد: «همچنین فشار و دمای هوا نیز کاهش می‌یابد که با توجه به میزان سازگاری بدن انسان تا ارتفاع ۱۵۰۰ متری چندان عملکرد بدن انسان را دچار تغییر نمی‌کند؛ اما در ارتفاع‌های بیش از 1500متری به مرور عملکرد بدن دچار اختلال می‌شود که ناشی از کاهش فشار و اکسیژن در هواست.»

بندرانزلی کم‌ارتفاع‌ترین شهر
رئیس مرکز اقیانوس‌شناسی خلیج‌فارس معتقد است که دریای خزر جزئی از محدوده دریاچه‌های جهان است که ارتفاع پایین‌تری از سطح دریا دارد. حمزه‌ای می‌گوید: «ارتفاع دریای خزر از سطح دریا منفی 26متر است؛ بنابراین شهرهای ساحلی کناره آن نیز در ارتفاع منفی از سطح دریا واقع شده‌اند.» او اضافه می‌کند: «در حال حاضر، بندرانزلی با ارتفاع منفی 26متر از سطح دریا، کم ارتفاع‌ترین شهر ایران محسوب می‌شود.»‌