امضای قانون مطبوعات در بهارستان و مرگ در باغشاه
نام: تصویب قانون مطبوعات
ویژگی: نخستین شهدای مطبوعات
***
خبر تصویب نخستین قانون مطبوعات ایران در ۱۸ بهمن ۱۲۸۶ مطبوعات پایتخت را دستخوش بیم‌وامیدهای تازه کرد؛ قانونی که ۵۲ ماده داشت و برگرفته از مقررات حقوقی قانون مطبوعات ۲۹ ژوئیه ۱۸۸۱ میلادی فرانسه بود. این قانون در ۶ فصل درخصوص چاپخانه، کتابفروشی، کتاب، روزنامه‌ها، اعلانات، حدود تقصیر نسبت به جماعت و محاکمه تدوین شد. این متن محدودیت چندانی برای نشریه‌ها و مطبوعات ایجاد نکرد، اما به‌دلیل کامل و جامع نبودن و همچنین اطلاعات ناکافی قانونگذاران، قانون قطعی و محکمی نبود و فرد خاطی با تفسیرهای مختلف می‌توانست از حکم بگریزد و آن را تغییر دهد. به همین‌خاطر نظم و نسق چندانی برای مطبوعات در این دوران به همراه نداشت. محمد بیطرفان، محقق و رئیس انجمن علمی تاریخ استان تهران، درباره تصویب قانون مطبوعات می‌گوید: «قانون مطبوعات در تاریخ 5محرم 1326مطابق 19بهمن 1286شمسی به تصویب دومین دوره مجلس شورای ملی رسید. اوضاع و احوال زمان تصویب قانون مطبوعات ایران مصادف با سلطنت محمدعلی میرزاست. مخالفت محمدعلی میرزا به فاصله چند ماه از شروع سلطنت با مجلس و آزادیخواهان شروع شد و چون دشمنی او با اساس مشروطیت شدید بود اختلاف به کشمکش و مبارزات خونین کشید. 4 ماه و نیم بعد از تصویب قانون مطبوعات، یعنی در سوم تیر‌ماه 1285جنگ آغاز و مجلس بمباران شد. مخالفت‌های درباریان و پادشاه با اصول مشروطیت و قانون اساسی باعث انتقاد جراید آزادیخواه شد و چون برای حفظ مطبوعات از تعرض پادشاه و عمال دست‌نشانده او لزوم وضع قانون احساس می‌شد قبل از آنکه قانونی برای آیین دادرسی و تشکیل دادگاه‌های جزائی وضع و مرجع رسیدگی برای تخلفات ناشی از قانون مطبوعات تعیین شود مجلس، قانون مطبوعات را وضع کرد.» بیطرفان توضیح می‌دهد که در جریان انقلاب مشروطه 2 طیف مشروطه‌خواهان تندرو و مشروطه‌خواهان اعتدالی با هم بر سر این قانون به مباحثات زیادی پرداختند: «دسته اول معتقد بودند که نباید هیچ نوع قانونی آزادی مطبوعات را سلب کند، درحالی‌که دسته دوم معتقد بودند که اگر برای مطبوعات قانونی نوشته و حدودی تعیین نشود به هرج و مرج می‌انجامد. از سال 1299شمسی به بعد به‌تدریج و عملا آزادی مطبوعات محدود و محدودتر و برخلاف قانون، روزنامه‌ها توقیف شدند و چون مبارزات جراید آزادیخواه ادامه داشت، دفاتر جراید غارت و مدیران آنها مورد ضرب و شتم قرار گرفته و حتی کشته شدند. میرزا جهانگیرخان، مدیر روزنامه صوراسرافیل و سلطان‌العلمای خراسانی صاحب امتیاز روزنامه روح‌القدس نخستین شهدای مطبوعات هستند که بعد از به توپ بستن مجلس در باغشاه شهید شدند.»
