یارانه
اصلاح دهک درآمدی‌مان ممکن است؟
رفتار مالی، اصلی‌ترین عاملی است که با جابه‌جا کردن دهک درآمدی خانوار منجر به تغییر حمایت‌های دولتی می‌شود
احمد میرخدائی- روزنامه‌نگار
تغییر در رفتارهای مالی خانوار یکی از معیارهای اصلی در تغییر دهک درآمدی است که البته در مواردی، مانند گردش مالی بالا به دلایل خاص، امکان اعتراض به آن وجود دارد و مشکل می‌تواند پس از رسیدگی وزارت کار برطرف می‌شود، اما خانوارهای عادی که رفتار مالی خطی و بدون تغییر دارند، بهتر است برای حفظ دهک خود از هر گونه گردش مالی کلان غیرمرتبط با درآمد و هزینه خانوار جلوگیری کنند.به گزارش همشهری، در میانه دهه80 و در زمان اجرای مرحله اول قانون هدفمندی یارانه‌ها خوداظهاری خانوارها مبنای خوشه‌بندی قرار گرفت، اما در ادامه با تجهیز بانک‌های اطلاعاتی جامع و استفاده از هوش مصنوعی به‌تدریج مبانی دهک‌بندی به اطلاعات و رفتارهای مالی خانوارها گره خورد. در این میان، گرچه کاستی‌هایی مثلا در حوزه املاک با معاملات مبتنی بر چک وجود داشت، اما برای کاهش میزان خطا امکان درخواست بازبینی نیز برای خانوارهای معترض مدنظر قرار گرفت و اگر متولیان دهک‌بندی در وزارت کار به وظیفه خود عمل کنند، هر گونه تغییر در دهک‌بندی قابل‌اعتراض و پیگیری است.
معیارهای دهک‌بندی
مرجع دهک‌بندی خانوارها بانک اطلاعاتی «پایگاه رفاه ایرانیان» است که در آن، اطلاعات خانوارها اعم از تعداد اعضا، مالکیت خودرو و گردش مالی همه اعضای خانواده مبنای آزمون وسع قرار می‌گیرد و براساس نتیجه این آزمون، رتبه خانوار در میان همه خانوارهای کشور به دست می‌آید. شواهد حاکی از این است که این پایگاه هنوز اطلاعات بورس و اطلاعات مالکیت زمین و مسکن را به‌عنوان مبانی اصلی دهک‌بندی مدنظر قرار نمی‌دهد و در حوزه گردش مالی نیز همچنان معاملات مبتنی بر چک را جداگانه دسته‌بندی نمی‌کند. البته گردش مالی حاصل از همه این موضوعات در قالب واریز یا برداشت بر دهک‌بندی تأثیر دارد.
اهمیت ثبات دهک خانوار
از آنجا که 9دهک از کل 10دهک درآمدی کشور مشمول دریافت یارانه نقدی هستند، کالابرگ الکترونیک به 7دهک پایین اختصاص می‌یابد و فقط
3 دهک پایین مشمول یارانه 400 هزار تومانی هستند، تغییرات رفتار مالی خانوار می‌تواند با جابه‌جا کردن دهک درآمدی به قطع یا وصل شدن حمایت‌های دولتی منجر شود.
تغییرات قابل‌اعتراض دهک درآمدی
جمعیت ایران به 10دسته 10درصدی تقسیم می‌شود و هر گونه تغییر رفتار مالی که منجر به جابه‌جایی یک خانوار نسبت به سایر خانوارها شود، می‌تواند در تعیین دهک درآمد آن خانوار مؤثر باشد. در دهک‌بندی خانوارها، 10درصد جمعیت که کمترین درآمد را دارند، در دهک اول قرار می‌گیرند و دهک‌های بعدی به تناسب وضعیت درآمدی تعیین می‌شوند تا به دهک دهم برسد که دربرگیرنده 10درصد ثروتمندتر جامعه است. در این فرایند، دهک یک خانوار احتمال دارد با دریافت یک وام بانکی مثل وام ازدواج که رقم آن سنگین است، تغییر کند، اما صولت مرتضوی، وزیر کار به‌طور اختصاصی در این مورد وعده رسیدگی داده و از خانوارهایی که با دریافت وام ازدواج دهک آنها تغییر کرده خواسته است اعتراض خود را ثبت کنند. در مورد پرداخت و دریافت رهن مسکن اجاره‌ای نیز همین مشکل برای مستأجران وجود دارد، چراکه مستأجران در زمان تغییر محل سکونت باید مبالغ کلانی را به‌عنوان رهن از موجر قبلی دریافت و به‌حساب موجر جدید واریز کنند. در این میان، دریافت قرض از دیگران نیز مزید بر علت می‌شود و دهک خانوار را تغییر می‌دهد. وزارت کار در مورد رسیدگی به این اتفاقات قولی نداده، اما از آنجا که روزبه‌روز اتکا به هوش مصنوعی در آزمون وسع افزایش می‌یابد، می‌توان امیدوار بود که این موارد در فرایند رسیدگی به اعتراضات دهک‌بندی اصلاح شود.
چگونه به دهک‌بندی اعتراض کنیم؟
خانوارها می‌توانند با مراجعه به درگاه دولت الکترونیک به نشانی my.gov.ir، سامانه حمایت وزارت کار به نشانی hemayat.mcls.gov.ir یا از طریق شماره گویای ۰۹۲۰۰۰۰۶۳۶۹ از دهک درآمدی خود مطلع شوند. در گام دوم، اگر یک خانوار به دهک‌بندی معترض بود، می‌تواند با ثبت درخواست بررسی، اعتراض خود را به هر کدام از مبانی دهک‌بندی اعم از تعداد اعضای خانوار، اطلاعات بانکی و خودرو ثبت کند تا به آنها رسیدگی شود؛ به‌عنوان مثال، اگر سرپرست خانوار از حساب خود برای مدیریت ساختمان یا تنخواه‌گردانی استفاده می‌کند، می‌تواند با ثبت اعتراض خواستار جداسازی تراکنش‌های غیرمرتبط با خانوار شود، اما توجه به این نکته ضروری است که برای ثبت درخواست اعتراض از متقاضی تعهد گرفته می‌شود که اطلاعات او در اختیار سازمان امور مالیاتی، سازمان‌های حمایتی و نظام بانکی قرار گیرد و مبنای تصمیم‌گیری درخصوص اخذ مالیات، ارائه خدمات و تسهیلات درخواستی باشد.یکی دیگر از عوامل تغییر دهک درآمدی حضور فرزندان بالای 18سال دارای درآمد است که با بالا بردن سرانه درآمدی خانوار منجر به تغییر دهک درآمدی می‌شود. در این مورد، عضو دارای درآمد می‌تواند با مراجعه به پنجره ملی خدمات دولت هوشمند my.gov.ir برای جداسازی خود از خانوار اصلی اقدام کند تا دهک درآمدی خانوار به حالت قبل برگردد. البته در این وضعیت، یارانه فرد جداشده به‌دلیل قرار گرفتن در دهک دهم حذف خواهد شد.