ناصرالدین شاه «جوش» سفارش داد
موضوع: فرش یهودی‌باف
ویژگی: سابقه 500ساله
اقلیت‌های تهران از روزگار قدیم دستی در هنر قالی‌بافی داشته‌اند و قالی‌هایی که می‌بافتند با عنوان «ارمنی‌باف» و«یهودی‌باف» در بازارهای سنتی خرید و فروش می‌شد.
آدام اورلئوس، جهانگرد و سفرنامه‌نویس سرشناس آلمانی که در عصر صفوی و زمان حکومت شاه صفی به ایران آمد در سفرنامه‌اش روایت کرده که در تهران فرش‌هایی را مشاهده کرده که بافت آنها بین خانواده و اقوام یهودی رایج بوده است. مهرشاد کاظمی، تهران‌پژوه، دماوند را یکی از کانون‌های اصلی فرش‌های یهودی‌باف می‌داند و می‌گوید: «ما در تهران قدیم 2 نوع قالی داشتیم؛ یکی قالی ارمنی‌باف که عمدتاً در مناطق شرقی تهران بافته می‌شد و دیگری قالی «جوش» یا یهودی‌باف که در منطقه دماوند می‌بافتند و سابقه 500ساله دارد. قالی‌های جوش در روستاهای حوالی دماوند، مثل اوشار و آرور که نام‌های عبری داشتند، بافته می‌شد و یکی از کانون‌های مهم قالی‌بافی تهران همین قالی‌های جوش بوده است.»
اقوام یهودی عمدتاً در منطقه گیلاوند که اکنون در محدوده شهرستان دماوند قرار دارد زندگی می‌کردند و سابقه زیست آنها در حوالی دماوند به بیش از 2هزار سال قبل می‌رسد. قالی‌های جوش یا همان جوش‌کارپت‌ها تا دوره پهلوی دوم توسط یهودی‌ها در همین مناطق بافته می‌شد، اما بعد از دهه 50 و پراکندگی اقوام یهودی، کارگاه‌های فرش‌بافی یهودیان هم تعطیل شد و دیگر از فرش‌های یهودی‌باف خبری نیست. تورج ژوله، محقق و پژوهشگر حوزه فرش، معتقد است سابقه بافت قالی‌های جوش درجغرافیای تهران به بیش از 2هزار سال می‌رسد: «قالی جوش یکی از زیرگروه‌های فرش تهران است که از روزگار قدیم مشتریان خاص خودش را داشت و هنوز هم می‌توان نمونه‌های این فرش‌ها را در برخی خانه‌های تهران پیدا کرد. بنابراین، روایت اورلئوس از خرید و فروش فرش‌های یهودی‌باف در بازارهای سنتی ایران صحیح به‌نظر می‌رسد و یک منبع تاریخی مکتوب و قابل اعتماد به‌حساب می‌آید. آنطور که از سایر شواهد تاریخی پیداست، دماوند به‌طور دقیق‌تر گیلاوند، کانون اصلی آفرینش قالی‌های یهودی‌باف بوده است.»
نقشه فرش‌های یهودی‌باف با بخش‌هایی از کتاب مقدس کلیمیان همخوانی دارد و به‌نظر می‌رسد قالی‌بافی هم در فرهنگ عامه یهودی‌ها با دین و مذهب عجین بوده است. نقل است که ناصرالدین‌شاه یکی از طرفداران فرش‌های یهودی‌باف بوده و شخصاً سفارش بافت یک تخته از این فرش‌ها را داده بود و آن را به «حکیم نهورای» پزشک کلیمی دربارکه با لقب نورمحمود شناخته می‌شد، پیشکش کرده است. گفته می‌شود این فرش هم‌اکنون در موزه«بت زداک» تورنتو در کشور کانادا نگهداری می‌شود.
در همینه زمینه :
