ردپای قالی‌باف‌های عصر آهن در تپه تاریخی
موضوع: تاریخ 3هزارساله قالی‌بافی در تهران
ویژگی: ابزار و آلات قالی‌بافی در تپه قیطریه نشان از قدمت قالی‌بافی در تهران دارد
شاید بسیاری کاشان، مشهد، شیراز و چند شهر دیگر را خاستگاه اصلی قالی‌بافی در ایران بدانند، اما محققان و پژوهشگران بر این باورند که سنت فرشبافی در جغرافیایی که اکنون به‌عنوان پایتخت شناخته می‌شود نیز تاریخچه‌ای چندهزارساله دارد. برای بررسی تاریخچه قالی‌بافی در گستره جغرافیایی تهران باید به بیش از 3هزار سال پیش سفر کنیم؛ به تهران باستان و محدوده تپه قیطریه که اکنون یکی از محله‌های شمال شهر به‌شمار می‌رود. نخستین کاوش‌ها در تپه باستانی قیطریه حدود 5دهه پیش توسط گروهی از باستان‌شناسان زبده به سرپرستی «سیف‌الله کامفرد» انجام شد. نتیجه کاوش‌ها شگفت‌انگیز بود و از راز تمدنی غنی در این محدوده پرده برداشت. در این کاوش‌ها 350گور دسته‌جمعی با انبوهی از ظروف و اشیای سفالی و مفرغی در کنار اسکلت مردگان 3هزارساله یافت شد که همگی به عصر آهن تعلق داشتند. 2500ظرف سفالی، مفرغی و... که در این گورهای باستانی از زیر خروارها خاک پیدا شدند، رازهای بسیاری از سبک زندگی و کسب‌وکار ساکنان این تمدن بزرگ را فاش کردند؛ به‌عنوان مثال، در میان ظروف سفالی تپه قیطریه، ظرف‌هایی در گور مردگان کشف شد که در برابر حرارت مقاوم بودند. از این ظرف‌ها که دهانه کوچکی داشتند، برای گرم نگه داشتن غذا استفاده می‌شد و طرح شاخه زیتون روی بدنه ظرف نیز نشان از این داشت که احتمالا در این گستره روزگاری زیتون کشت می‌شده است. در میان یافته‌های ارزشمند تمدن قیطریه، ابزار و آلات بافت فرش که در گور مردگان دفن شده بود نیز به‌دلیلی محکم برای وجود کسب‌وکار قالی‌بافی یا دست‌کم بافت فرش در این محدوده تبدیل شد. تورج ژوله، کارشناس حوزه فرش، درباره ویژگی ابزار و آلات قالی‌بافی یافت‌شده در تپه قیطریه می‌گوید: «قلاب‌های بافندگی امروز شبیه چاقویی است که در انتها یک برجستگی دارد و آن را از ابزاری مثل کاردک جدا می‌کند. قلاب‌هایی که در اکتشافات تپه قیطریه به‌دست آمد نیز با وجود قدمت چندهزارساله همگی چنین ساختاری داشتند.» اطلاعاتی که در کتاب «پژوهش باستان‌شناسانه در زیرانداز‌بافی ایران» منتشر شده نشان می‌دهد‌نخستین نشانه‌های وجود سنت فرشبافی در جغرافیایی است که امروز به‌عنوان تهران شناخته می‌شود. در این کتاب، نویسنده آشکارا روایت می‌کند که در کاوش‌های باستان‌شناسان، ابزارهای قالی‌بافی در تپه قیطریه کشف شده و قدمت آنها بین 800 تا 1300سال قبل از میلاد مسیح(ع) تخمین زده می‌شود. با این حساب سنت قالی‌بافی در تهران، 3هزار سال یا حتی بیش از 3هزار سال قدمت دارد.»
