یک گام تا تحقق شهر سلامت

مدیرکل اداره سلامت شهرداری تهران تاکید دارد برنامه‌‌هایی که دراین اداره کل تدوین می‌شود باید پیوست‌‌های اجتماعی و دربرگیرنده حداکثر تعداد افرادی که از این برنامه‌ها استفاده می‌کنند باشد. رویکردی که می‌‌توان آن را یکی از مهم‌ترین وجه تمایز برنامه‌‌های این اداره کل درقیاس با سال‌های قبل دانست. حمید صاحب بر این باور است با افزایش ضریب بهره‌مندی شهروندان ازبرنامه‌های این اداره کل شاهد افزایش میزان رضایتمندی گروه‌های خاموش جامعه از اقدامات مدیریت شهری هستیم.

آقای دکتر! اگر بخواهیم به گذشته اداره کل سلامت، برنامه‌‌ها و طرح‌هایی که اجرا شده بود نگاهی بیندازیم شاخص‌ها این را به ما نشان می‌دهد که علاوه بر پوست‌اندازی در شیوه اجرای برنامه‌ها با رشد بالایی در تنوع و کیفیت برنامه‌ها رو به رو هستیم. چنین موفقیتی چگونه حاصل شده است؟
نخستین موضوعی که باید بیان کنم این است که ما مفهوم و معنای سلامت را مورد بازنگری قراردادیم. تعریفی که در گذشته وجود داشت دارای مبانی غربی و براساس تعریف who بود. این مبانی را تغییر دادیم و تعریف تازه‌ای ازسلامت ارائه کردیم. این نخستین اقدام ما بود. ما سلامت را با مبانی اسلامی و ایرانی تعریف کردیم که شعارحال خوب زندگی یا حال خوب ساختنی است بر این اساس تعریف و تبیین شد. دومین کاری که انجام دادیم توجه و تاکید بر روی رسانه‌‌ها وتبلیغات محیطی شهربود. پویش‌های حال خوب زندگی و حال خوب ساختنی است ناظر بر این موضوع بود. موضوع سوم این بود که رویدادها را از خانه‌‌های سلامت، پارک‌ها ومحله‌ها به سطح خیابان ومحیط‌های پرجمعیت بردیم. چهارمین موضوع این بود که سعی کردیم رویدادها را به دست خود اعضای جامعه هدف برگزار کنیم و ازپیمانکاری فاصله بگیریم. در این راستا، از ظرفیت گروه‌های جهادی و همکار در حوزه سلامت بهره‌برداری کردیم.
جامعه افراد دارای معلولیت به دلیل محدودیت‌ها و مشکلاتی که دارند همواره یکی از گروه‌‌های مطالبه‌گر برای استفاده از خدمات در شهر بوده‌اند.

تا چه اندازه برای این گروه خدمت تعریف شده است و این خدمات چه تفاوت‌هایی با سال‌های قبل ازدوره مدیریت شهری در ۳ سال اخیر داشته است؟
تعدادی ازبرنامه‌‌هایی که در این ۳ سال آن را دنبال کردیم در ادامه مسیری بود که همکاران ما در گذشته پیگیری می‌کردند. بخشی از این برنامه‌ها تا حدودی به مرحله اجرا درآمده بود اما تلاش کردیم آن را به شکل جدی‌تری دنبال کنیم تا بتواند نتایج ارزنده‌تری داشته باشد. به عنوان نمونه، درگذشته بازی‌های نشاط آور برای افراد دارای معلولیت درنقاط مختلف پایتخت اجرا ‌می‌شد. تعداد شرکت کنندگان این برنامه‌ها چشمگیر نبود. به گونه‌ای که در اولین دوره این رقابت‌ها تنها ۱۳۰۰ فرد دارای معلولیت در آن شرکت کرده بودند. با واکاوی چرایی این موضوع و با بازطراحی بازی‌ها وتدوین استراتژی برای افزایش افراد بهره‌‌‌مند در استفاده ازطرح، در دور دوم برگزاری رقابت‌ها تعداد شرکت کنندگان به ۲۰ هزار نفر افزایش یافت. حضور این تعداد شرکت کننده دارای معلولیت رکوردی دست نیافتنی از حضور این افراد دریک رقابت محسوب می‌شود.

اما رویدادی هم برای نخستین بار در حوزه معلولیت برگزار شد.
بله همینطور است. شاید برای نخستین بار در کشور بود که به این فکر افتادیم افرادی از جامعه دارای معلولیت را شناسایی کنیم که توانایی پرداختن به طنز و استفاده از این روش برای بیان مطالبات و موضوعاتی که با آن رو به رو هستند داشته باشند. در نگاه اول شاید این کار سخت به نظر می‌رسید اما برخلاف انتظارمان توانستیم ۵۰ کمدین دارای معلولیت را شناسایی و در رقابتی سازنده کنار هم جمع کنیم.
شرکت کنندگان درکمدی نشسته تهران توانستند رفتار دیگران درمواجهه با معلولیت خود را با زبانی طنزگونه و شیرین مورد نقد قراردهند و این موضوع به ظاهر تلخ یک رویداد شیرین و جذاب بسازند. در این رویداد توانستیم استعدادیابی خوبی از نخبگان طنزپرداز دارای معلولیت انجام دهیم و از استعدادهای کشف شده در برنامه‌های شهری استفاده کنیم تا هم نسبت به معرفی توانمندی این افراد به دیگران اقدام و هم اینکه زمینه برای درآمدزایی آنان فراهم شود.

یکی ازمشکلات افراد دارای معلولیت مسله ازدواج این افراد است. چه اقدامی برای ترویج ازدواج در این قشر انجام شد؟
ما هم به این نکته که ازدواج یک نیاز فطری و انسانی است و افراد دارای معلولیت با مشکلات زیادی برای ازدواج رو‌به رو هستند واقف هستیم. برای الگوسازی و ترویج اینکه افراد دارای معلولیت حق دارند برابری با دیگران دارند طرح ازدواج افراد دارای معلولیت را در ابعاد بزرگ اجرا کردیم. برگزاری مراسم ازدواج ۱۱۴ زوج دارای معلولیت درمجموعه برج میلاد از جمله این اقدامات است. علاوه بر این، تلاش کردیم در برنامه‌های مناسبتی ومفرحی که امکان برگزاری چنین رویدادی حتی در تعداد کمتر نیز وجود دارد، زمینه‌ساز ازدواج زوجین دارای معلولیت با یکدیگر شویم. ارائه خدمات مشاوره‌ای و نیز تامین برخی اقلام مورد نیاز برای آغاز زندگی مشترک با همکاری خیران برون و درون شهرداری ازجمله اقداماتی است که در این حوزه انجام شده است.

برنامه‌های دیگری برای افراد دارای معلولیت برگزار کردید. به دنبال چه نتایجی از برگزاری این رویدادها بودید؟
یکی ازمهم‌ترین اقداماتی که در۳ سال اخیر در حوزه افراد دارای معلولیت برگزار کردیم، طراحی و اجرای رویداد فعال‌شو بود. هدفمان ازبرگزاری این رویداد این بود که علاوه بر افزایش حضور اجتماعی افراد دارای معلولیت در اجتماع، فرصت گفت وگو بین این افراد با هم و بیان تجربه‌های زیستشان با خانواده را فراهم کنیم. ۵۲ رویداد در این زمینه درسطح منطقه‌ای برگزار شد. علاوه بر این، چهارشنبه‌های افراد دارای معلولیت هردوهفته یک بار درهر محله برگزار شد و با این اقدام افراد فرصت دیدار و تبادل تجربه و اخبار میان یکدیگر را پیدا کردند. موضوعی که با استمرار آن توانستیم بخشی از جامعه افراد دارای معلولیت را از انزوایی که با آن رو به رو بودند خارج کنیم. در اجرای این برنامه‌‌ها موفق شدیم ۲۰ درصد جامعه هدف خودمان را تحت پوشش قرار دهیم اما تلاش می‌کنیم این آمار افزایش بیشتری پیدا کند.

در حوزه سالمندی چه اقداماتی در۳سال اخیر برای پوشش نیازهای فرهنگی و اجتماعی جامعه رو به گسترش سالمند پایتخت داشتید؟
درحوزه سالمندی نگاه ویژه‌ای به طراحی رویدادها وبرنامه‌ها مبتنی برنیازسنجی ازجامعه جهان دیدگان داشتیم. به عنوان نمونه سال گذشته برای نخستین باربازی‌های نشاط سالمندی با عنوان گنجینه‌ پویا به شکل سراسری درقالب ۷ رشته ورزشی برگزار شد. در این دوره بیش از۱۴هزارسالمند با یکدیگر رقابت کردند. حضور این تعداد افراد جهان دیده در رقابت‌‌های نشاط سالمندی درمقایسه با دوره قبل از آن از رشد ۱۰۰ درصدی ازنظر تعداد شرکت کنندگان و رشد ۲۰ درصدی ازنظرتنوع بازی‌‌ها را شاهد بودیم. نکته مهم در برگزاری این دوره از رقابت‌‌ها این بود که بازی‌ها به گونه‌ای طراحی شود که شرکت کنندگان بعد از حضور در رقابت‌‌ها از مهارت بیشتری در زمینه‌های تعادلی وحرکتی، روزمره زندگی، توانمندی دیداری و شنیداری، تقویت کارکردهای شناختی مختلف همچون توجه، تمرکز، حل مسئله را پیدا کنند. نکته دیگر این بود که مسئولیت اجرای رقابت‌ها به عهده مجموعه‌‌های مردم نهاد و متخصص در این حوزه بود و اداره سلامت صرفا نقش تسهیل‌گری را در اجرای امور برعهده گرفت.

جمعیت کشور رو به سالمندی است. اقدامات شما برای تقویت زیرساخت‌های خدمت رسان به سالمندان چه بوده است؟
توجه به ساختارهای شهری و کالبدی و تقویت آن برای افراد جهان دیده به موازات برنامه‌‌های فرهنگی و اجتماعی که برای این قشر اجرا کرده و می‌کنیم، همواره مورد توجه قرار داشته است. در این راستا، افتتاح یک مرکز فراهنگ برای نخستین بار درمنطقه ۲۱ انجام شد. مراکز فراهنگ مراکز توانبخشی نیستند بلکه، محوریت و ماموریت اصلی این مراکز ارائه خدمات فرهنگی و اجتماعی برای ایجاد حال خوب در سالمندانی است که از مجموعه فراهنگ استفاده می‌کنند. علاوه بر این مرکزراه‌اندازی چند مرکز فراهنگ دیگر در مناطق مختلف در دستور کار قرار دارد تا بخش از زیرساخت‌های آینده سالمندی تهران را تامین کنند. در کنار مراکز فراهنگ، پاتوق سالمندان در منطقه‌۶ بخشی نیز به بهره برداری رسیده است. تاسیس این مراکز را می‌توان از اقدامات اداره سلامت برای تقویت زیرساخت‌‌ها در۳ سال گذشته به شمار آورد.

رویداد گنجینه‌های شهر که شما قبلا از آن به عنوان استعدادیابی سالمندان یاد کردید چرا اجرا و چه دستاوردهایی برای جامعه داشت؟
جهان دیدگان درطول عمرخود، منشا اثر و خدماتی درجامعه بوده‌اند. از این‌رو، هر یک از آنان دارای توانمندی‌ها و استعدادهایی هستند که به دلیل بازنشستگی نمی‌توانند آن را درجامعه عرضه کنند. حضورصدها هزار بازنشسته دارای تخصص و هنر، ما را به این نتیجه رساند که درقالب برگزاری جشنواره‌ای با عنوان گنجینه‌‌های شهرنسبت به استعدادیابی جهان دیدگان دررشته‌‌های مختلف اقدام کنیم. بیش از ۱2هزار اثر در رشته‌‌های گوناگون به دبیرخانه جشنواره ارسال وهنرمندان جهان دیده برتر هر رشته معرفی شدند. این در حالی بود که در دوره قبلی اجرای این طرح تنها ۱۳۰۰ نفر شرکت کردند. تلاش کردیم با استفاده از ظرفیت دستگاه‌‌های متولی در حوزه سالمندان درون و برون از شهرداری و فراخوان حضور بازنشستگان آثار شایسته‌ای جمع‌آوری و مورد ارزیابی قرار گیرد. برگزاری این رویداد منجر به آن شده است که بتوانیم استعدادهای خاموش جهان دیدگان درهرمحله و منطقه را شناسایی و برای بهره‌برداری از ظرفیت آنان درمراسم‌  و رویدادهای مختلف برنامه‌ریزی کنیم.