موبایل رفیق ناباب

لیلا شریف-روزنامه‌نگار

اعتیاد به موبایل بین کودکان و نوجوانان هر روز بیشتر و پررنگ‌تر می‌شود و بر همه عیان است، بچه‌هایی که موبایل را بر درس و مشق و حتی تفریح و با خانواده بودن ترجیح می‌دهند و یار اول و آخرشان موبایل است. در این میان خانواده‌های همیشه نگران نمی‌دانند با این رفیق ناباب فرزندان‌شان چه کنند و رسما در برابر آن مستاصل‌اند؛ رفیقی که همه‌جا و در هر لحظه هست و ضریب نفوذش هرروز بیشتر می‌شود. این وابستگی به حدی رسیده است که برخی والدین به مشاوران پناه برده‌اند و تعداد معدودی از مدارس هم با استفاده از برنامه‌ریزی دقیق درسی و فرهنگسازی در مسیر ترک اعتیاد دانش‌آموزان گام برداشته‌اند.

هراس دوری از گوشی و تبلت
بسیاری از کودکان و نوجوانان هنگام دوری از تلفن همراه‌ و لوازم جانبی‌اش احساس هراس می‌کنند. آسیه اناری، عضو کمیته تخصصی روانشناسی بالینی کودک و نوجوان، دراین‌باره می‌گوید: «وقتی تلفن همراه از کودکان و نوجوانان معتادبه‌موبایل جدا شود، این افراد قادر به مدیریت احساس ترس، استرس و نگرانی زیاد خود نخواهند بود و به‌شدت حال‌شان بد می‌شود.» این روانشناس در رابطه با تأثیر موبایل بر کارکرد مغز کودکان و نوجوانان توضیح می‌دهد: «پژوهش‌‌های نوروسایکولوژی نشان داده است که استفاده زیاد از موبایل بخش‌هایی از مغز را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.»
نیم‌نگاهی به شرایط موجود نشان‌دهنده این واقعیت است که بسیاری از کودکان و نوجوان‌ها تصوری از زندگی بدون موبایل ندارند و شاید لازم باشد به آنها آموخت که در شرایط بدون موبایل چطور می‌توان زندگی کرد.

بدون موبایل، هرگز!
هر لحظه از شبانه‌روز در فکر و خیال تلفن همراه مادرش است و از همان لحظات اولیه صبح که چشمانش را باز می‌کند، با هر ترفندی که به ذهنش برسد، خود را به موبایل می‌رساند تا بازی‌های مورد علاقه‌اش را ادامه دهد و انیمیشن‌های جدیدتری را تماشا کند.
مرجان که خود را مقصر وابستگی پسر 5ساله‌اش به موبایل می‌داند، در این رابطه به خبرنگار همشهری می‌گوید: «هیچ‌وقت فکر نمی‌کردم که این موبایل، وصله تن پسرم بشه. در ابتدای ماجرا برای اینکه به کارام برسم، موبایل رو دستش دادم؛ اونم وقتی دید بچه‌های هم‌سن‌وسالش مدام در حال موبایل‌بازی هستند، وابستگیش بیشتر و بیشتر شد؛ انگار بدون موبایل نمی‌تونه روزش رو شب کنه.»
افزایش پرخاشگری، عدم‌علاقه به بازی‌های دسته‌جمعی و فیزیکی و ازدست‌دادن تمرکز تنها بخشی از مشکلاتی است که اعتیاد به موبایل به همراه دارد.

عملیات نجات به مدارس رسید
مسیر وابستگی کودکان به تبلت و تلفن همراه در سال‌های ابتدایی زندگی‌شان متوقف نمی‌شود و با افزایش سن و ورود به مدرسه نیز این رفتار آسیب‌زا با آنها رشد می‌کند و بر شدت آن افزوده می‌شود.
بیشتر مدارس دستورالعمل مشخصی برای رفع این مشکل دانش‌آموزان ندارند و تلاش می‌کنند با ممنوعیت ورود تلفن همراه به مدارس، صورت مسئله را پاک کنند.
در این میان برخی مدارس با توجه به سطح دغدغه مدیران و معلمان در مسیر کاهش اعتیاد دانش‌آموزان به تلفن‌های همراه‌شان گام برداشته‌اند.زهرا که در یکی از مدارس سمپاد مشغول تدریس است، در رابطه با سازوکار چنین راه‌حلی می‌گوید: «متأسفانه دانش‌آموزان این تصور را دارند که این ابزار (تلفن همراه، لپ‌تاپ و...) باید مانند اعضای بدن در دسترس‌شان باشند. تلاش برای کنترل وابستگی دانش‌آموزان بیشتر در سال دوازدهم، یعنی برای کسانی که کنکور برایشان مهم است، رقم می‌خورد.»
 این معلم سمپاد در تشریح این مشکل می‌گوید: «پس از یک هفته و زمانی که دوپامین  پس از جداسازی از تبلت ،موبایل و لپ‌تاپ، در بدن دانش‌آموزان ترشح نشد، تلاش برای بازگشت به شرایط قبل شروع می‌شود؛ نکته‌ای که مشاورها و خانواده تلاش می‌کنند با همدردی، همراهی و صبوری از شدت آن کم کنند.»
او درباره راهکارهای موثری که توسط والدین می‌تواند به کار گرفته شود، می‌گوید: «والدین می‌توانند در کنار استفاده از نظر مشاوره‌های مدرسه و روانشناسان چند راه حل ساده مانند محدودیت زمانی، ممنوعیت استفاده موبایل پیش از خواب، بازی در دنیای واقعی، کتاب خواندن و همچنین الگو شدن خودشان برای رهایی فرزندانشان از موبایل را تمرین کنند.»

مکث
ایرانی‌ها در رتبه  ششم اعتیاد به موبایل
نتایج پژوهشی که توسط محققان دانشگاه مک‌گیل کانادا در سال2020 صورت گرفته، نشان می‌دهد کاربران ایرانی در رتبه ششم اعتیاد به استفاده از تلفن همراه قرار دارند.