جشنواره علیه جشنواره
جشنواره کن چه مسیری را در طول سالهای برگزاری طی کرده است؟
شهاب مهدوی-روزنامهنگار
دوروتا اُسترووسکا، مدرس هنرهای خلاق، فرهنگ و ارتباطات دانشگاه بربک لندن، در مقاله «ساختن تاریخ سینما در جشنواره فیلم کن» مروری بر زمینههای شکلگیری جشنواره فیلم کن و بخشهای مختلفش دارد و اهداف ابتدایی این جشنواره و تغییر آنها در سالهای بعد را بررسی کرده است. بهگفته وی، راه افتادن جشنواره فیلم کن اساسا واکنشی به جشنواره فیلم ونیز بود. نخستین دوره جشنواره ونیز سال 1932برگزار شد، اما در اواخر دهه 1930و در دوران حکومت فاشیستی موسولینی تغییرات رادیکالی را از سر گذراند و درنتیجه کشورهایی مثل فرانسه، بریتانیا و آمریکا رغبت چندانی به حضور در آن نداشتند.
افزایش روح همکاری
جشنواره کن عملا قرار بود در سال 1939آغاز بهکار کند که با شروع جنگ جهانی این اتفاق نیفتاد و نخستین دوره کن در سال 1946برگزار شد. در نخستین نسخه از مقررات جشنواره کن به وضوح تصریح شده بود: «هدف جشنواره این است که هنرهای سینمایی را در همه جنبهها توسعه دهد و روح همکاری میان کشورهای تولیدکننده فیلم بهوجود آورد.» این «روح همکاری میان کشورهای تولیدکننده فیلم» حتی بر ارزشهای زیباییشناختی فیلمها میچربید و هدف از آن افزایش تأثیرگذاری جشنواره در صنعت سینما بود. درواقع جشنواره کن از ابتدا میخواست که بر صنعت سینما اثر بگذارد و در آن نقش داشته باشد، نه اینکه صرفا مراسمی با حضور ستارهها و کارگردانها و دستاندرکاران فیلمها باشد.
صفآرایی در مقابل بخش اصلی کن
برای برخی منتقدان فیلم در دهه 1960بخش بازار کن از بخش اصلی آن بهمراتب جذابتر و پرشورتر بود. فیلمهای تجربی متأثر از موج نوي سینمای فرانسه در این بخش بود که یافت میشد. منتقدان فرانسوی که متوجه این فضا شده بودند بخش «هفته منتقدان» را راه انداختند و فیلمهایی را که منادی تغییرات قابل توجه در ساختارهای سینمایی بودند و گاه در کشورهای خودشان با بیمهری مواجه شده بودند، در این بخش به نمایش درآوردند. راه افتادن بخش «دوهفته کارگردانان» نیز به نوعی قدرتنمایی در برابر بخش اصلی جشنواره بود. هفته منتقدان رویکردی مسالمتآمیز به بخش اصلی داشت، اما بخش دوهفته کارگردانان از زیر سؤال بردن بخش اصلی ابایی نداشت.
اقتصاد ارجح بر سیاست
هر جشنوارهای در بستری از اتفاقات و مناسبات سیاسی و اجتماعی شکل میگیرد و علاوه بر آن منابع مالی و اقتصادی آنهم به طریقی تامین میشود. در این وضعیت طبیعتا جشنواره به آنچه در رسانههای پرنفوذ جریان اصلی تبلیغ میشود و نزد افکار عمومی مهم است بیتوجه نخواهد بود یا سیاستی در مغایرت با روح کلی زمانه اتخاذ نخواهد کرد. ملاحظات دیپلماتیک یا تصمیمات سیاسی در بخش اصلی جشنواره کن همواره وجود داشته و نقدهایی هم به آن وارد بوده و همانطور که توضیح داده شد بخشهای مختلف جشنواره با هدف فاصله گرفتن از این فضا و انجام کار اقتصادی یا پروبال دادن به روح خلاقه سینما راه افتاده. درواقع بخشهای مختلف جشنواره برای توازن بخشیدن به آن بهوجود آمده تا سیطره سیاست و ملاحظات دیپلماتیک بر سر آن کمتر شود. در نگاهی کلی، جشنواره فیلم کن بازاری است برای عرضه فیلمهای مختلف و پیدا کردن سرمایهگذار و نمایش و تبلیغ مد و فشن از طریق ستارهها.
مکث
جایزه خلقالساعه
جشنوارههای سینمایی در همه دنیا جوایزی بهصورت ثابت و جوایزی متناسب با هر دوره دارند. گاه جشنوارهای، به جای یک فیلم، به 2 فیلم جایزه اصلی میدهد یا تعداد جوایز جنبیاش به دلایلی بیشتر میشود. در جشنواره کن امسال هم جایزهای داده شد که مسبوق به سابقه نبود.