گمنام‌ترین تهران‌شناس با جامع‌ترین کتاب
محسن معتمدی (1382-1317)
کار ویژه:تالیف کتاب جغرافیای تهران
محسن معتمدی تهران‌پژوه ناشناخته‌ای است؛ حتی اگر نام او را در گوگل جستوجو کنیم، رد و نشانی از او نمی‌یابیم و تهران‌‌پژوهان معاصر از او، برخلاف سندها و تالیفات فاخرش، به‌عنوان گمنام‌ترین تهران‌پژوه یاد می‌کنند. زنده یاد استاد عبدالله انوار، تهران‌شناس نامدار، هم کتاب او «جغرافیای تاریخی تهران» را جامع‌ترین کتاب هویتی درباره تهران می‌دانست. حمید ناصری، تهران‌پژوه و تنها مجموعه‌دار اسناد بلدیه تهران، درباره او می‌گوید: «یک نسخه از کتاب معتمدی را خدمت استاد انوار بردم. استاد گفتند که بروید و او را پیدا کنید چون باید از او قدردانی شود. به حسب دستور استاد انوار با تحقیقات میدانی که انجام دادم، خانواده معتمدی را پیدا کردم. محسن معتمدی، اصالتا تبریزی و در کانادا تحصیلات عالیه خود را گذرانده بود. بعد از ورودش به ایران در کارخانه‌ای مرتبط با رشته تحصیلی‌اش، مهندسی معدن، مشغول به‌کار شد و دفتری هم در تهران دایر کرد. علاقه بسیار او به جستوجو در تاریخ تهران زمینه‌ای شد تا کتابخانه شخصی ایجاد کند. اغلب کتاب‌های این کتابخانه درباره با تاریخ معاصر ایران و به‌ویژه تاریخ تهران بود. نحوه پژوهش او هم بر پایه اسناد و کتاب‌های تاریخی است. معتمدی کتاب تاریخ تهران، نوشته حسینی بلاغی را که در مورد وجه تسمیه محله‌های تهران است مطالعه و به شمال، جنوب، شرق و غرب پهنه‌بندی کرد و حاصل مطالعات او کتابی شد به نام «جغرافیای تاریخی تهران» که نشر دانشگاهی آن را منتشر کرد. او حتی نقشه‌هایی از تهران در دوره‌های صفویه، افشاریه، زندیه و قاجاریه در کتاب خود گرد آورد.»
ناصری جزئی‌تر به کتاب یادشده می‌پردازد: «بخش اول مروری است بر جغرافیای تاریخی تهران در دوره‌های پیش از صفوی، عصر صفوی، عصر افشاریه و زندیه. نگارنده در بخش دوم، اوضاع تهران از برآمدن آقامحمدخان تا درگذشت محمدشاه را توصیف می‌کند. موضوعاتی مانند انتخاب تهران برای پایتخت، وضعیت قصبه تهران در آن هنگام، محله‌های قدیمی، ارگ، جمعیت مهاجر و محله‌های مسکونی در زمان انتخاب به‌عنوان پایتختی و دوران 3 پادشاه نخست قاجار مطالب این بخش را تشکیل می‌دهند. بخش سوم درباره دگرگونی‌های عمیق و گسترده تهران در عهد ناصری است، مانند تشکیلات حکومتی و اداری شهر، محله‌های تهران براساس نقشه‌های دوره قاجار، ارگ ناصری و افزایش عمارت‌های آن، خیابان‌ها، میدان‌ها، مدرسه‌ها، مسجدها، تکیه و بازار درون و مجاور ارگ، فضاهای آمدوشد، راه‌ها، دروازه‌ها، سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌ها، اشرافیت تهران، خانه و زندگی اعیانی، باغ‌ها و قصرهای سلطنتی، ییلاقی و... اما بخش دیگر به بررسی اوضاع تهران در اواخر دوره قاجار، یعنی دوران سلطنت مظفرالدین‌شاه و محمدعلی‌شاه اختصاص دارد و علاوه بر آن از برخی موضوعات مهم دیگر مانند آب، شهرداری، ارتباطات و حمل‌ونقل و آموزش و پرورش در دوره قاجار سخن گفته شده که در بخش چهارم این کتاب آمده است.»
