نظافت با چوبک ضدمیکروب

بسیاری از سنت‌های مختص ‌ماه رمضان در تهران قدیم با گذشت زمان فراموش شده اما از حافظه تهران‌نشین‌های قدیم محو نشده است. نظافت و رفت و روب خانه‌ها و اماکن عمومی یکی از همین سنت‌هایی بود که از چند روز مانده به شروع ‌ماه رمضان مردم را به تکاپو می‌انداخت.
استقبال از‌ ماه رمضان در تهران قدیم آداب مخصوصی داشت و تکاپوی مردم برای روزه‌داری و مهمانی در‌ ماه خدا چهره شهر را به کلی دگرگون می‌کرد. تهرانی‌ها مثل اهالی بسیاری از شهرهای دیگر بر این باور بودند که رمضان، ‌ماه پرهیز از گناه و آلودگی است و طبق سنت دیرینه‌شان برای سلامت جسم و روح و پاکیزگی محیط می‌کوشیدند.
رسم بر این بود که چند روز قبل از شروع‌ ماه رمضان، مردم به‌خصوص جوان‌ها در کنار خانه‌تکانی برای رفت و روب به کاروانسراها، تیمچه‌ها، بازارها، تکیه‌ها، مساجد و حسینیه‌ها می‌رفتند و حتی از نظافت حمام‌های عمومی غافل نبودند. در این میان عده‌ای از مردم نذر می‌کردند که به نظافت حمام‌ها بپردازند و مسئولیت عوض‌کردن آب خزینه حمام‌ها را می‌پذیرفتند. قبل از برقراری سیستم لوله‌کشی آب در تهران، حمام‌های قدیمی خزینه داشتند و مردم با آب خزینه استحمام می‌کردند. یکی از سنت‌های رایج بین مردم تهران این بود که در فاصله چند روز مانده به شروع‌ ماه رمضان به حمام‌های عمومی بروند و آب تازه وارد خزینه‌ها کنند تا از هرگونه آلودگی مبرا شود. همایون عبدالرحیمی، محقق و نویسنده در این‌باره می‌گوید: «در تهران قدیم به‌گونه‌ای از ‌ماه رمضان استقبال می‌کردند که گویی بهار است و باید فرا رسیدن سال نو را جشن بگیرند. نظافت خانه‌ها و دکان‌ها دغدغه اصلی مردم بوده و مرد و زن در نظافت مشارکت می‌کردند. زن‌ها و دخترها ابتدا فرش و اثاث خانه را در حیاط جمع می‌کردند و بعد از گردگیری اتاق‌ها، اثاث‌های تمیزشده را سر جای خودش قرار می‌دادند. مردها هم در کنار تهیه مایحتاج‌ ماه رمضان، به کسب‌وکارشان سر و سامان می‌دادند تا برای عبادت و راز و نیاز در این‌ ماه خیال آسوده‌ای داشته باشند.»
شست‌و‌ شوی لباس‌ها و پوشیدن لباس‌های نو و تمیز در‌ ماه رمضان یکی دیگر از سنت‌های مردم تهران قدیم بوده که شباهت زیادی با آداب استقبال از عید نوروز داشته است. عبدالرحیمی می‌گوید: «رسم بود که مردم لباس‌هایشان را با چوبک که گیاهی سنتی بود و خاصیت ضدعفونی‌کننده داشت می‌شستند و ساعت‌ها در آفتاب پهن می‌کردند تا عاری از هرگونه آلودگی باشد. مردم لباس‌های تمیز را داخل صندوق‌ها می‌گذاشتند و از نخستین روز‌ ماه رمضان بر تن می‌کردند.»