سونامی سرطان نداریم

مریم سرخوش-روزنامه‌نگار

متخصصان حوزه سلامت تأکید می‌کنند که ایران هنوز جزو کشورهایی نیست که با سونامی سرطان مواجه شده باشد و با اصلاح سبک زندگی، تغذیه سالم و ورزش منظم می‌توان از ابتلا به نیمی از سرطان‌ها پیشگیری کرد، درمان‌های نوین و داروهای جدید در کشور موجود است یا تولید می‌شود. علاوه بر آن دانش مردم هم درباره بیماری‌ها و میزان مراجعه آنها به متخصصان افزایش پیدا کرده است. این نکات را دکتر اردشیر قوام‌زاده، فوق‌تخصص بیماری‌های خون و سرطان بزرگسالان و بنیانگذار پیوند مغز استخوان در ایران هم تأیید می‌کند و در توضیح بیشتر می‌گوید: «در حال حاضر نه‌تنها با سونامی سرطان مواجه نیستیم که برخی سرطان‌ها روند کاهشی یا ثابت دارند.» او در پاسخ به سؤالات همشهری توضیحات بیشتری درباره شیوع سرطان کشور دارد.

دلیل شیوع بیشتر سرطان در برخی شهرهای کشور چیست؟‌
برنامه ملی پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان برای تمامی مناطق کشور تدوین شده، اما فاکتورهای مختلفی وجود دارد که می‌تواند توزیع سرطان درشهرها را متفاوت از یکدیگر رقم بزند. به‌عنوان مثال در کلانشهر تهران، فاکتورهایی ازجمله ژنتیک، آلودگی هوا، آب آشامیدنی، مواد غذایی در بروز بیماری‌ها نسبت به سایر نقاط کشور متفاوت است. حتی نوع کود و سمپاشی میوه‌های تولیدشده در تهران با سایر شهرهای کشور متفاوت است.
عوامل مؤثر در بروز سرطان‌ها یک مسئله جهانی است، یا تنها در برخی کشورها وجود دارد؟
بروز سرطان در کشورهای توسعه‌یافته به‌دلیل صنعتی شدن بیشتر است. از سوی دیگر با افزایش جمعیت، آمار ابتلا هم بیشتر می‌شود. جمعیت کشور ما هم نسبت به سایر کشورها 10سال جوان‌تر است، اما ما هم در مسیر پیری حرکت می‌کنیم. نکته مهم این است که در برخی سرطان‌ها روند کاهشی داریم و ادعای روند صعودی درباره همه سرطان‌ها در کشور، غلط است.
دلیل این روند کاهشی چیست؟
دسترسی به داروهای جدید، کنترل بیشتر بیماری و آگاه‌تر شدن مردم. شرکت‌های دارویی کشور موفقیت‌های خوبی در زمینه تولید داروهای سرطان دارند، داروهایی هم که در اختیار داریم جدید است و پزشکان هم از درمان‌های نوین کاملا مطلع هستند. من تعجب می‌کنم که این موارد را به مردم نمی‌گویند. سطح سواد علمی مردم ایران در حال افزایش است و جمعیت تحصیلکرده‌های بالای لیسانس ما نسبت به سایر کشورها عدد بیشتری به‌خود اختصاص می‌دهد. این مسئله باعث شده که مطالبات درمانی مردم هم افزایش پیدا کند و ارجاع بیشتری به پزشکان متخصص داشته باشند.
کدام سرطان‌ها روند نزولی دارند؟
برخی سرطان‌ها ازجمله مری و لنفوم معده در کشور به‌صورت واضح رو به کاهش است. سایر سرطان‌ها هم به‌دلیل درمان‌های مدرن، افزایش اطلاعات و فهم مردم یا شیوع ثابتی دارند یا روند کاهشی پیدا کرده‌اند. نکته مهم اینجاست که اکنون تشخیص بیشتر و دقیق‌تری وجود دارد و مردم هم بیشتر مراجعه می‌کنند.
اما آمارهای رسمی وزارت بهداشت، حاکی از افزایش ابتلا به برخی سرطان‌هاست؟
بله، درست است. سرطان‌های ریه، پروستات و مغز استخوان در حال افزایش است. دلیل افزایش سرطان ریه مصرف دخانیات است که پیش از این در مردان بوده اما اکنون مصرف سیگار در زنان ایرانی هم افزایش پیدا کرده است. بیشتر شدن امید به زندگی و طول عمر هم مثل این بیماری در سن بالا بروز می‌کند. سرطان پروستات هم معمولا بین ۷۰ تا ۷۴ سالگی تشخیص داده می‌شود و در ایران سن امید به زندگی افزایش پیدا کرده است. سبک تغذیه مردم هم در بروز این سرطان دخیل است، چاقی و کم‌تحرکی، مصرف گوشت قرمز و مواد غذایی با کالری بالا ریسک ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می‌دهد. درمان سرطان در کشور به درستی انجام می‌شود و ما در این حوزه با آمریکا و اروپا برابری می‌کنیم، اما سبک زندگی مردم نادرست است. مردم باید از خوراکی‌ها و مواد غذایی طبیعی استفاده کنند. حتی در خرید سبزیجات هم باید اطمینان داشته باشند که این محصول سالم و ارگانیک تهیه شده و کود شیمیایی ندارد. خودایمنی برای افراد بسیار مهم است و اینکه از مواد غذایی که مصرف می‌کنند اطمینان داشته باشند. البته وزارت جهادکشاورزی و وزارت بهداشت هم باید استفاده از مواد شیمیایی برای مواد خوراکی را کنترل کنند.

وضعیت شیوع سرطان در ایران
در حال حاضر سرطان‌های پستان، روده بزرگ، ریه، پروستات و معده ازجمله سرطان‌های شایع در ایران هستند. البته ایران هنوز جزو کشورهای با آمار بالای ابتلا به سرطان نیست و مطرح‌شدن واژه سونامی سرطان در کشور مورد تأیید متولیان حوزه سلامت نیست. به تأکید آنها، کشورهای اروپایی در حال حاضر بیشترین ابتلا به سرطان در مقایسه با سایر نقاط دنیا را دارند.
 البته برنامه‌ریزی‌هایی هم برای تشخیص زودهنگام سرطان‌ها در کشور در حال انجام است و به‌زودی غربالگری سرطان ریه و معده در برخی استان‌ها که آمار مبتلایان در آنها بیشتر است، برای نخستین‌بار انجام خواهد شد. برنامه ملی پیشگیری و تشخیص زودهنگام سرطان هم با هدف کاهش مرگ‌ومیر در وزارت بهداشت تدوین شده که شامل اقداماتی ازجمله غربالگری سرطان پستان و روده بزرگ، آموزش به جامعه و ارتقای کیفیت خدمات تشخیصی و درمانی است. برنامه‌ای براساس شایع‌ترین سرطان‌ها در استان‌های کشور طراحی شده که به شرح زیر است. البته جنسیت در این سرطان‌ها هم مطرح است. به‌گونه‌ای که سرطان پستان آمار بالایی در زنان دارد و به‌صورت اندک در مردان هم مشاهده می‌شود ‌یا سرطان پروستات که بیماری مردانه است. اما در مورد سایر سرطان‌ها توزیع جنسی در میان زنان و مردان یکسان است.