مهمان ناخوانده خانه‌های قدیمی

   نام: درختچه خرزهره
   محدوده فراوانی: محله‌های جنوب تهران ازجمله ری، نازی‌آباد و خانی‌آباد
   ویژگی گونه: دفع‌کننده حشرات

تهران در روزگار قدیم مملو از درختان چناری بود که برای مردم کوچه و بازار حکم جان‌پناه را داشت. به همین دلیل، تهران را چنارستان، یعنی شهر چنارها می‌نامیدند اما پایتخت از همان سال‌ها تنوع گیاهی قابل اعتنا و درختان ناشناخته‌ای داشته که با گذشت سال‌های طولانی هنوز سرپا مانده‌اند. درخت یا به‌عبارتی درختچه خرزهره یکی از‌گونه‌های گیاهی تهران است که چندان بین عموم شناخته شده نیست، اما در تهران قدیم کاربرد مهمی داشته است. تهران‌نشین‌های قدیم بر این باور بودند که سگ هفت جان دارد اما اگر مقداری از برگ درخت خرزهره را بخورد در کمتر از یک ساعت جان می‌دهد. مورخان تهران معتقدند مردم این درختچه را در حیاط خانه‌ها می‌کاشتند تا در تابستان که فصل هجوم انواع حشرات موذی بود در امان بمانند. خرزهره‌ها معمولاً نزدیک به ایوان و هشتی خانه‌ها کاشته می‌شد تا بوی تند و تلخ آنها حشرات را از ورودی اتاق‌های سه‌دری و پنج‌دری خانه‌های بزرگ که مقابل باغچه و حوض قرار داشت دور کند. تهران‌نشین‌های قدیم به خواص درختچه خرزهره اعتقاد عجیبی داشتند و در باغچه بیشتر خانه‌ها یکی از این درخت‌ها را لا‌به‌لای سایر ‌گونه‌های گیاهی می‌کاشتند. درخت خرزهره، برخلاف نامش، ظاهری نسبتاً زیبا دارد و با گل‌های صورتی خوش‌رنگ، زیبایی باغچه خانه‌های قدیمی را دو چندان می‌کرد. گفته می‌شود این گونه گیاهی که بیشتر در مناطق گرم و خشک می‌روید، نخستین بار از شهرهای جنوبی به تهران آورده شده و در برخی محله‌های جنوبی پایتخت، به‌خصوص در ری، به نام «زهرج» و «‌‌شبرنگ» هم شناخته می‌شد. در فرهنگ عامه تهران‌نشین‌های قدیم و در باور عمومی آنها این گیاه به درمان برخی بیماری‌ها کمک می‌کرد. مردم معتقد بودند که طبیعت خرزهره گرم و خشک است و ضماد برگ و گل پخته‌شده آن می‌تواند برای تسکین درد مفاصل و رفع برخی بیماری‌های پوستی مفید باشد.