انارستان؛ از شمیران تا دولاب
نام: درخت انار
محدوده فراوانی: شمیران، اصفهانک و کن
ویژگی گونه: دارای خواص درمانی
پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها هنوز عطر و طعم انارهای تهران را به یاد دارند. پایتخت تا چند دهه قبل مملو از درختان انار بود که دست بر قضا مشتریان پر و پا قرصی هم داشت اما درختان و باغ‌های معروف انار آرام آرام از حافظه تهران‌نشین‌ها محو شدند و امروز کمتر نشانی از آنها یافت می‌شود.
شمیران یکی از مناطقی است که تا 50سال قبل مملو از درختان انار بود و کشاورزان شمیرانی محصول‌شان را در بازار سنتی تجریش و در طوافی‌ها می‌فروختند. انار شمیران چند نوع مختلف داشت اما مشتریان انارهای سیاه‌دانه و شیرین از همه بیشتر بود. انار شیرین قمی هم در این منطقه برداشت می‌شد که دانه‌های درشتی داشت و همانطور که از نامش پیداست در مقایسه با انواع دیگر انار شمیرانی شیرین‌تر بوده است.
باغ اناری تهرانپارس یکی دیگر از مکان‌هایی بود که به واسطه درختان اناری که داشت از شهرت و محبوبیت زیادی بین تهران‌نشین‌های قدیم برخوردار بود. باغ اناری به هرمز آرش معروف به ارباب‌هرمز که از زرتشتیان و پارسیان هندی بود تعلق داشت و با عنوان باغ یا عمارت هرمز هم شناخته می‌شد. درختان این باغ هم با گذشت زمان، یکی پس از دیگری از بین رفتند و دیگر کمتر اثری از آنها باقی مانده. باغ اناری تهرانپارس در دهه 80به بوستان عمومی تبدیل شد و اکنون یکی از تفرجگاه‌های شمال شرق پایتخت به‌حساب می‌آید. اصفهانک هم در سال‌های قدیم یکی از قریه‌های نزدیک به دولاب بود تا حوالی سال 1280شمسی باغ انار معروفی داشت که به باغ اناری خانه قوام معروف بود. اصفهانک در آن سال‌ها 3رشته قنات پرآب داشت که از میان درختان انار باغ اناری خانه قوام عبور می‌کرد اما به دستور مظفرالدین‌شاه مسیر قنات‌ها به سمت سلطنت‌آباد تغییر پیدا کرد و باغ اناری اصفهانک به‌شدت آسیب دید. چند سال بعد یک قنات جدید در اصفهانک حفر کردند، اما باغ اناری شکوه و آبادانی گذشته‌اش را تجربه نکرد.
تغییرات آب و هوایی یکی دیگر از متهمان پرونده نابودی تدریجی باغ‌های انار تهران است. تهران در گذشته چنان خوش‌آب‌وهوا بود که درختان میوه به سادگی در آن رشد می‌کردند، اما آلودگی هوا درختانی مثل انار را که به رسیدگی زیادی نیاز دارد از بین برد؛ درختان انار کن و انارستان آرامگاه زرتشتیان در منطقه 14تهران هم به همین سرنوشت دچار شدند و امروز اثر چندانی از آنها نیست. نقل است که تهران‌نشین‌های قدیم به خواص درمانی آب انار اعتقاد زیادی داشتند و زمستان‌ها چند قطره آب انار در دهان نوزاد می‌چکاندند تا از گزند بیماری در امان بماند.
