ساماندهی سیما و منظر شهری با تاکید بر هویت ایرانی اسلامی

حمیدرضا صارمی-معاون شهرسازی و معماری شهرداری تهران

مصوبه ای شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره شهر اسلامی دارد که الزاماتی مطرح کرده است. در این مصوبه به هر ارگانی مسئولیتی واگذار شده است. شهرداری تهران هم نیز مسئولیتی در این خصوص برعهده دارد که برای انجام آن جهت اجرای معماری شهرهای اسلامی نیاز به پشتوانه نظری و فلسفی وجود دارد تا از این رو بتواند ویژگی‌ها و صفات شهر اسلامی را بشناسد و مبانی نظری را هم تدوین کند.
 در صد سال گذشته به دلیل مواجهه اجتناب ناپذیر با دنیای غرب تاثیر پذیری جدی در شهرهای
ایرانی- اسلامی وجود‌داشته  و سرمایه عظیمی که در طول تاریخ به دست آمده  در این مواجهه دچار چالش شده و بخش زیادی از آن به یغما رفته است. این تغییر تنها در سیما و ظاهر نبود. به سبک زندگی هم سرایت کرد. برای تغییر این روند در سال‌های گذشته اقداماتی انجام شده و یا در حال انجام است که به هیچ‌عنوان وافی به مقصود نیست. در دوره جدید با رویکرد شورای محترم شهر و همچنین آقای دکتر زاکانی تلاش شده تا تشکیلات اجرایی برای نیل به اهداف مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی وجود داشته باشد.  بدین منظور نیاز به سازوکارهایی داشتیم تا در بحث‌های مدیریتی بتوان رفتار منطقی داشته باشیم. در این مسیر چارچوب‌های مختلف در کمیته‌های نما بحث و بررسی شد؛  ممنوعیتی برای برخی نماهای خاص مانند رومی قرار داده شده است و در قلمروهای عمومی نشانه‌هایی برای این که در ذهن مخاطب فرهنگ خود را نشان دهد ایجاد شده است.  در چند سال گذشته حدود 11 هزار نما شهری را دسته بندی کردیم که پس از تصویب آن‌ها از طریق نخبگان 300 نمونه انتخاب شد و سپس از میان آنها انتخاب‌های گوناگونی  انجام شده  تا مسائل فرهنگی و طبیعی و... را گنجانده شود. همچنین چارچوبی برای سیمای شهری تهران تدوین شده تا بتواند در  ترویج این الگوها موثر واقع شود. در این چارچوب‌ها به منشور حقوق شهروندی نیز تاکید شده است تا به حقوق شهروندان نیز توجه شود. بدین ترتیب سعی شده تا معماری ایرانی- اسلامی
 ترویج داده شده و بخشی که وجود دارد را نیز صیانت کنیم. یکی از مهم‌ترین کارهایی که در این مدت انجام شد این بود که ساماندهی سیما و منظر شهری با تاکید بر معماری و هویت ایرانی -اسلامی است. به این ترتیب سعی کردیم به فضاهای تاریخی هویت بدهیم. همسو با این موضوع به محلات توجه ویژه‌ای نشان دادیم چرا که مهم‌ترین کلیدواژه شروع شهر ایرانی- اسلامی،
 پیدایش محله است. محله مرکز دارد و مرکز ان مسجد است که خود به خود محوریت پیدا می‌کند و افراد تعلق به محله پیدا می‌کنند و روابط اجتماعی گسترده‌تر شکل می‌گیرد. در فرهنگ ایرانی امکانی که شبیه غرب زندگی کنیم نداریم. سبک زندگی ما، رفت و آمدها و... متفاوت است. در گذشته به دلیل وجود محلات در تهران فاصله طبقاتی میان شمال و جنوب وجود نداشت و افراد به محله تعلق خاطر داشتند. وقتی مرزهای محله از بین رفت خودبه خود تعلق خاطر به مکان‌ها با چالش مواجه شد. فاصله شمال و جنوب زیاد شد و افراد تلاش می کنند خانه‌های خود را میان شمال و جنوب تعریف کنند در صورتی که در نگاه شهر ایرانی اسلامی محله‌ای با محله دیگر تفاوت ندارد و برتری نداشت و عدالت فضایی وجود داشت. بر این اساس 12 الگو محله را شکل می‌دهیم که در محله مدرسه، مرکز بهداشت، فضای ورزشی و... وجود داشته باشد تا به عدالت فضایی برسیم و رو فرصت‌های برابر وجود داشته باشند. با این روند امنیت محلات ارتقا پیدا کرده و سفرهای شهری کاهش پیدا می‌کند و بالاخره مشارکت افزایش پیدا می‌کند و به حقوق شهروندی اهمیت بیشتری داده می‌شود.