فناوری بحث برانگیز باران‌سازی‌

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

خطر خشکسالی با کمبود بارش باران و برف در طول سال‌های گذشته، منجر به تلاش برای نوآوری در زمینه بارورسازی ابرها شده است. کارشناسان سال2023 را به‌عنوان گرم‌ترین سال تاریخ زمین ثبت کرده‌اند. این خبر نشان می‌دهد که با پدیده جهانی گرمایش بیش از حد و کاهش بارش‌ها روبه‌رو هستیم. تکنیک‌های بارورسازی ابرها اگرچه به بیش از 77سال قبل بازمی‌گردد اما با کاهش شدید منابع آبی و کاهش ابرهای باران زا، می‌تواند یک روش کمک‌کننده باشد. محققان نیز در حال توسعه یک تکنیک انقلابی برای بارور کردن ابرها و تولید باران بیشتر، به روش‌های پاک‌تر و کم‌هزینه‌تر هستند.

شیوه‌های گذشته و کنونی  
در شیوه سنتی بارورسازی،  متخصصان از یدید نقره(silver Iodide )استفاده می‌کنند چراکه ساختار آن بسیار شبیه به کریستال‌های یخ طبیعی است. وقتی یدید نقره را در قسمت بالایی ابر در حال رشد قرار می‌دهند، کریستال یدید نقره پس از قرار گرفتن در معرض رطوبت ابر به‌سرعت رشد می‌کند. بلافاصله پس از آن، کریستال یخ تبدیل به یک قطره سنگین و بزرگ باران می‌شود و روی زمین می‌افتد. تنها یک‌گرم یدید نقره می‌تواند تا 10تریلیون کریستال یخ مصنوعی ایجاد کند. اما در شیوه نوین، محققان با رها کردن ذرات باردار آب در ابرها این فرایند را پیش می‌برند. ذراتی که دارای بار الکتریکی مخالف آب در ابرها هستند، به‌عنوان هسته‌های متراکم ابر عمل می‌کنند و روند طبیعی باران را آغاز می‌کنند. مولکول‌های آب در ابرها به سمت قطرات باردار جذب می‌شوند و ضمن برخورد با آنها به هم می‌پیوندند تا زمانی که قطراتی را تشکیل دهند که به‌صورت باران از ابر رسوب کنند. محققان این ذرات را با استفاده از نازل‌های الکترواستاتیکی که روی یک هواپیمای کشاورزی نصب شده‌اند، به ابرها منتقل می‌کنند. نازل‌ها ذرات را هنگام پاشیدن شارژ می‌کنند، قطرات باردار به داخل ابرها منتقل می‌شوند و توسط جریان‌های صعودی که ابرها را تغذیه می‌کنند، توزیع می‌شوند. کل فرایند از بارورسازی تا بارندگی فقط 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد.

بحث‌برانگیز و کم‌فروغ
باوجود قدمت این روش، بارورسازی ابرها موضوعی بحث برانگیز است. درحالی‌که طرفداران می‌گویند این روش 10 تا 15 درصد افزایش باران را به همراه دارد اما مخالفان به خطرات آن ازجمله آسیب به ایمنی و محیط‌زیست، اشاره می‌کنند. هدف اولیه از بارورسازی ابرها در سطح جهانی، افزایش بارش برف و باران و در نتیجه تامین آب طبیعی موجود برای جوامع در مناطق اطراف است. درحالی‌که پروژه‌های مختلف نتایج متفاوتی را به همراه دارند، موارد متعددی از موفقیت قابل توجه وجود دارد.

معایب بارورسازی
بارور کردن مصنوعی ابرها با خطر آلودگی همراه است که می‌تواند ناشی از استفاده‌غیر اصولی از یدید نقره و سایر مواد شیمیایی باشد. آنها پتانسیل ایجاد یک واکنش زنجیره‌ای از آلودگی محیط‌زیست را دارند که پیامدهای مضر آن بر اکوسیستم و سلامت ما تأثیر می‌گذارد. از سوی دیگر بارورسازی ابرها اغلب با انتقال باران از یک مکان به مکان دیگر همراه است که می‌تواند به‌معنای محرومیت از باران یا خشکسالی در یک منطقه باشد.

پیشگامی امارات
امارات چندبار برای مقابله با چالش کم آبی در این کشور این روش را به‌کار برده است و از این نظر به‌عنوان یکی از کشورهای پیشگام در استفاده از این فناوری شناخته می‌شود. پیش‌بینی‌های دانشمندان نشان می‌دهد طرح‌های بارورسازی ابرها می‌تواند میزان بارندگی را در محیط‌های خشک‌تر ۳۰ تا ۳۵ درصد و در محیط‌های مرطوب‌تر ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش دهد.