وقتی یک تکه از خیابان ناپدید شد

محمد سرابی-روزنامه‌نگار

وقتی هر روز از خیابانی می‌گذریم و یک روز می‌بینیم که حفره‌ بزرگی در میانه خیابان باز شده و خودرو‌ها را بلعیده است، چطور می‌توانیم به ایمنی خیابان‌های دیگر اطمینان داشته باشیم؟ فروچاله‌ها در بسیاری از شهر‌های بزرگ جهان رخ می‌دهند و اگرچه خسارت‌های مالی و جانی آنها به نسبت دیگر حوادث شهری اندک است، اما در دل شهرنشینان وحشت ایجاد می‌کند. در مقایسه با فرونشست‌های وسیع که بر اثر خشکسالی رخ‌ می‌دهند، راه‌حل فروچاله‌ها ساده‌ است. شهرداری‌ها به سرعت وارد عمل می‌شوند و این چاله‌های بزرگ را با خاک و بتن پر می‌کنند تا جریان رفت‌وآمد دوباره برقرار شود. با استفاده از حسگر‌های عمرانی می‌توان از استحکام خاک مطمئن شد، اما حتی احتمال تکرار چنین خطری در شهر‌ها نگران‌کننده است.

ساعت 5 صبح
فروچاله شهر فوکوئوکا در جنوب‌غربی ژاپن آنقدر بزرگ بود که تمام عرض خیابان را خالی کرد. این اتفاق در ساعت 5 صبح رخ داد و گودال بزرگی به عمق 15متر ایجاد کرد که راه را کامل بست و برق 800خانه قطع شد و ستون‌ها و دیوار‌های خانه‌های اطراف ترک خوردند. این فاجعه آنقدر بزرگ بود که حرکت قطار‌های مترو متوقف شدند و سامانه‌های ایمنی شبکه گازرسانی در واکنش به شرایط اضطراری، لوله‌های اصلی را بستند. فرودگاه محلی هم برای مدت کوتاهی برنامه‌های پرواز را معلق کرد. سوچیرو تاکاشیما، شهردار فوکوئوکا ضمن عذر‌خواهی از شهروندان گفت که شهرداری مراقب حوادث بعدی احتمالی است که ممکن است بعد از این ریزش بزرگ رخ دهد. احتمال می‌رفت که حادثه با ساخت‌وساز در یک خط مترو ارتباط داشته باشد. کارگران به سرعت شروع به‌کار کردند و یک هفته بعد خیابان دوباره به شکل قبلی درآمده بود. مدتی بعد از اینکه فروچاله با خاک پر شده و رفت‌وآمد در خیابان جریان پیدا کرده بود، آسفالت در همان نقطه نشست کرد. این‌بار چاله‌ای به بزرگی دفعه قبل درست نشد، اما نگرانی‌ها درباره اینکه ممکن است باز هم فروچاله دیگری رخ دهد، زیاد شد. در این حوادث به ‌خودرو یا شخصی آسیب نرسید.

کنار صندوق پست
تصویری از یک فروچاله در محله گرینویچ لندن در فضای مجازی بازتاب زیادی پیدا کرد با این عنوان که اگر نامه‌ای به این صندوق پست انداخته‌اید، به‌موقع به مقصد نخواهد رسید. این فروچاله به‌تدریج باز شد و اهالی اطراف آن را مسدود کردند تا حادثه‌ای رخ ندهد، اما باز شدن یک چاله کوچک درست در مقابل صندوق قرمز رنگ و استوانه‌ای‌شکل پست در لندن برای مدتی دستمایه شوخی در شبکه‌های اجتماعی شده بود. چنین ریزش‌هایی در شهر لندن گهگاه رخ می‌دهد و به‌دلیل کوچک بودن چاله‌ها خطری ایجاد نمی‌کند. بیشتر اوقات صدای ریزش اولیه باعث می‌شود که اهالی از منطقه خطر دور شوند و خودرو‌های خود را به جای دیگری منتقل کنند. بیشتر این حفره‌های کوچک به‌دلیل نشتی لوله‌های آب ایجاد می‌شود و شهرداری محله بعد از بررسی و تعمیر تاسیسات اطراف آنها را با بتن و مصالح ساختمانی پر می‌کند. در انگلیس معمولا از جنس سنگ‌هایی که در لایه‌های زیرین شهر قرار دارد، نقشه‌هایی موجود است و مناطقی که به‌دلیل خاک آهکی یا ماسه‌ای در معرض انحلال و فروپاشی هستند، شناسایی شده‌اند.

شکستگی لوله گاز
خیابان ریدو در شهر اوتاوا 2بار ریزش کرد؛ یک‌بار حفره آنقدر بزرگ بود که بخش سواره‌روی خیابان کاملا از بین رفت و گودال پر از آب جای آن را گرفت. نشت گاز از لوله‌های شکسته زیاد بود به اندازه‌ای که مردم آن را حس می‌کردند، ولی آتش‌سوزی رخ نداد. برق و گاز و آب برای مدتی قطع شد و پس از بررسی تاسیسات شهری، شهرداری این حفره را پر کرد. یک سال بعد چاله‌ای که 2متر عرض داشت در همان نقطه باز شد اما این بار دیگر خسارت‌ها مانند دفعه قبل زیاد نبود. حفره بزرگ به‌دلیل ساخت یک تونل زیر جاده ایجاد شده بود و جابه‌جایی حجم زیادی از خاک، زیر آسفالت خیابان را خالی کرده بود، اما چاله جدید فقط ناشی از نشست خاک بود. جیم واتسون، شهردار اوتاوا در این‌باره گفت که نگرانی‌ها به اندازه سال قبل نیست؛ اگرچه احتمال وجود حفره‌های کوچک همچنان وجود دارد. پرکردن فروچاله قبلی و تقویت خاک اطراف به همراه بازسازی تونلی که در همان اطراف بود نزدیک 6‌ماه طول کشید و بتن از طریق حفاری به عمق زمین تزریق شد تا استحکام خاک افزایش پیدا کند.

شنیده شدن صدای خاک در زمین
در سال2007 فروچاله بزرگی در شهر گواتمالا سیتی ایجاد شد. 5نفر کشته شدند و هزار نفر از جمعیت اطراف محل حادثه تخلیه شدند. گودال به‌دلیل نشت لوله فاضلاب ایجاد شده بود. جریان آب در طول سال‌ها، خاک اطراف را شسته و خارج کرده بود، اما دلیل ریزش اصلی بارش باران بود که این حفره را بزرگ‌تر کرد. قبل از حادثه ساکنان ساختمان‌های اطراف یک‌بار صدای حرکت خاک را از درون زمین شنیده بودند، اما تا زمانی که به این موضوع رسیدگی شود، حادثه اتفاق افتاد و گودالی به عمق 100متر در وسط خیابان ایجاد شد.

بارش باران باعث ایجاد فروچاله شد
امسال بارش باران در شهر هاورهیل ماساچوست باعث روانه شدن حجم زیادی از آب به درون کانال فاضلاب زیر شهر شد. کانال فرسوده شکست و جریان آب بیرون زد و چاله بزرگی زیر خاک ایجاد کرد که باعث فرونشست شد. مأموران شهرداری تلاش می‌کردند که این چاله را پر کنند، اما بارش باران برای 2روز ادامه داشت و جریان آب متوقف نمی‌شد. نزدیک‌ترین ساختمان به محل فروچاله 5 واحد مسکونی داشت که همه تخلیه شدند. کارکنان شهرداری تا زمان قطع بارندگی منتظر ماندند تا بتوانند لوله فاضلاب را تعمیر کنند، اما خاک اطراف فروچاله تبدیل به گل شده بود که عملیات عمرانی را دشوار کرد.

تهدید جدی فروچاله‌ها در قونیه
در شهر قونیه برداشت آب از منابع زیرزمینی و خشکسالی باعث فرونشست در نقاط مختلف شهری شده و ممکن است این فرونشست‌ها به فروچاله‌های ناگهانی تبدیل شوند. در حوضه آبریز قونیه 80درصد آب‌های سطحی برای کشاورزی استفاده می‌شوند. مرکز تحقیقات کاربردی فروچاله در دانشگاه فنی قونیه اعلام کرده است که در سال‌های اخیر سطح آب‌های زیرزمین در این منطقه هر سال 2متر پایین‌تر رفته که اثر آن در شهر‌های قرامان، آق‌سرای، نیکده، نوشهیر و اسکی‌شهر قابل اندازه‌گیری است. بیشتر این فرونشست‌ها در نقاطی رخ داده که خیابان‌ها و مناطق مسکونی شهر روی توده بزرگ سنگ‌های گچی ساخته شده‌اند. شهر‌هایی که در مناطق سیواس، دیاربکر و ارزروم قرار دارند هم با فرونشست تدریجی روبه‌رو هستند. تاکنون حادثه خطرناکی در این شهر‌ها رخ نداده، اما مراکز علمی و دانشگاهی درباره وقوع فروچاله ناگهانی هم در این شهر‌های ترکیه هشدار داده‌اند.

شکستگی لوله فاضلاب
در خیابان کالج‌هیل شهر اوکلند بخشی از آسفالت در نزدیکی کلانتری محلی فروکش کرد و بعد از 2روز گودال بزرگی در آن نقطه ایجاد شد که چند خودرو درون آن جا می‌گرفت. معمولا نشتی لوله‌های آب یا فاضلاب باعث ایجاد فروچاله می‌شود، ولی در این مورد اتفاق وارونه‌ای افتاده بود. لوله انتقال فاضلاب سوراخ شده و جریان سطحی آب راه خود را به درون آن باز کرده بود. وقتی بارندگی طولانی‌مدتی رخ‌داد، آب باران از سطح خیابان پایین رفته و به همراه گل و خاک وارد فاضلاب شده بود. بعد از چند سال زیر آسفالت خالی شده بود. چند‌ماه طول کشید تا کارگران شهرداری توانستند قسمت بزرگی از لوله را تعویض کنند و برای این کار تمام منطقه با استفاده از دستگاه‌های لرزه‌نگار اسکن شد تا حفره‌های احتمالی موجود پیدا شوند. برای جلوگیری از حوادث احتمالی، خیابان کالج بسته و جریان خودرو‌ها به خیابان فرانکلین هدایت شد، اما مغازه‌داران از این کار شکایت داشتند؛ زیرا به‌دلیل بسته شدن خیابان، مشتریان خود را از دست داده بودند.

فروچاله‌ای که کامیون حمل زباله را خورد
وقتی یک کامیون حمل زباله شهر هریسبورگ در فروچاله‌ای که ناگهان باز شده بود سقوط کرد، اهالی این شهر ایالت پنسیلوانیا نگران خطری شدند که آنها را تهدید می‌کرد. یک روز بعد، بخش دیگری از خیابان چهارم شمالی هم ریزش کرد و چاله دیگری به‌وجود آمد. خوشبختانه این بار خودروی دیگری درون آن نیفتاد، اما این اتفاق نشان داد که احتمال حادثه بیشتر از چیزی است که تصور می‌شود. این خیابان پر رفت‌وآمد بود، اما هیچ‌کدام از رانندگان تصور نمی‌کردند که روی فضای خالی حرکت می‌کنند. شهرداری اعلام کرد نقشه‌ای از حفره‌های زیر شهر در اختیار ندارد و باید با استفاده از حسگر‌های پیشرفته تمام خاک را اسکن کند که امکان اجرای این کار در همه خیابان‌ها وجود ندارد. پر کردن حفره خیابان چهارم شمالی نزدیک یک هفته طول کشید و شهرداری بودجه‌ای برای سنجش و شناسایی نقاط خطرساز درنظر گرفت.