یکتا فراهانی- روزنامه‌نگار
داروهای بدون نسخه داروهایی هستند که به‌طور مستقیم و بدون نیاز به نسخه پزشک فروخته می‌شوند. این نوع داروها برخلاف داروهای دارای نسخه که فقط با تجویز پزشک و نسخه‌های معتبر به فروش می‌رسند، به راحتی در اختیار مردم قرار می‌گیرند و مصرف آنها می‌تواند مشکل‌آفرین باشد. گاهی شدت بعضی دردها آنقدر زیاد است که چاره‌ای جز استفاده از مسکن‌ها باقی نمی‌گذارد. مثلا وقتی احساس می‌کنیم کسی چکش را به سمت جمجمه ما برده و می‌کوبد حتما به‌دنبال دارویی برای تسکین آن خواهیم بود، چون درد می‌تواند تمرکز ما را دشوار و کارایی ما را مختل کند. اما توجه داشته باشیم مصرف مسکن‌ها به‌ویژه وقتی خودسرانه یا به توصیه اطرافیان باشد می‌تواند تأثیرات مخربی به‌دنبال داشته باشد. فراموش نکنیم مسکن‌ها بدون خطر نیستند و می‌توانند در کوتاه‌مدت و بلندمدت عوارض جانبی زیادی به‌دنبال داشته باشند.
داروهای تسکین‌بخش
دکتر علی فهیمی، فوق تخصص گوارش و کبد بزرگسالان درباره مصرف قرص‌های مسکن می‌گوید:«در حال حاضر تعداد زیادی از داروها به‌صورت خارج نسخه یا OTC در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد که گروه مهمی از این داروها را مسکن‌ها تشکیل می‌دهند.»اگر نگاهی به مسکن‌ها بیندازیم و بخواهیم تقسیم‌بندی کلی از آنها داشته باشیم باید بگوییم مخدرها به‌عنوان گروهی از تسکین‌دهنده‌ها هستند که دسترسی آسان به آنها وجود ندارد و فقط در موارد خاصی توسط پزشکان متخصص برای بیماران تجویز می‌شوند.
تهیه آسان داروهای ضد‌التهابی غیراستروئیدی
به‌گفته این فوق تخصص گوارش، گروه‌های دیگری از مسکن‌ها که علاوه بر خاصیت ضد درد، خاصیت ضد تب دارند مانند استامینوفن و گروه بزرگی از داروها که اصطلاحا داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی NSAID نامیده می‌شوند مانند آسپرین، بروفن، ژلوفن، دیکلوفناک، ایندومتاسین، پیروکسیکام، ملوکسیکام، مفنامیک اسید و دیگر نمونه‌هایی که به‌صورت ترکیبی در بازار وجود دارند، به‌صورت خارج نسخه در دسترس عموم مردم قرار دارند و با هزینه کم و به آسانی قابل تهیه هستند. داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی Nonsteroidal anti-inflammatory drug به اختصار NSAID، از پرکاربردترین داروهای پزشکی هستند که باعث کاهش التهاب می‌شوند و ضددرد و تب بر هستند.
دکتر فهیمی می‌گوید:«امروزه به‌طور چشمگیری به‌دنبال توصیه آشنایان و افرادی که صلاحیت علمی ندارند و بدون در نظر گرفتن شرایط فرد و بیماری‌های زمینه‌ای مختلف، مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی افزایش یافته است.»
با توجه به مصرف بی‌رویه و غیرضروری و بدون در نظر گرفتن شرایط بیماری زمینه‌ای افراد و احتمال تداخلات دارویی، شاهد عوارض جانبی متعدد در جامعه هستیم. ازجمله پیامدهای مهم مصرف خودسرانه داروها می‌توان به تشدید آسم، بیماری‌های تنفسی و گوارشی نظیر زخم‌های معده، لوزالمعده و روده اشاره کرد که با خونریزی و کم‌خونی همراه هستند و از عوارض دیگر هم می‌توان به عوارض کبدی، کلیوی، قلبی - عروقی، کاهش انعقادپذیری، خونریزی پوستی مخاطی و بسیاری از عوارض دیگر نام برد. باید یادآور شد که این عوارض در سنین سالمندی بیشتر خواهد بود و مصرف مسکن‌ها در این افراد باید با دقت بیشتر و حتما زیرنظر متخصص صورت گیرد.
کاهش عوارض ناشی از مصرف مسکن‌ها
به‌گفته این فوق تخصص گوارش، برای مدیریت کاهش عوارض ناشی از مسکن‌ها می‌توان با آگاهی‌دادن به افراد خطر مصرف خودسرانه، از استفاده بیش از حد مسکن‌ها و مصرف طولانی‌مدت آنها جلوگیری کرد. همچنین در مواردی با تشخیص صحیح و استفاده از روش‌های تسکینی جایگزین و کم‌خطر از جمله استراحت، کمپرس آب سرد و گرم، کمک گرفتن از متخصصان طب فیزیکی و فیزیوتراپی یا استفاده از فرآورده‌ها و پمادهای موضعی می‌توان در کاهش دردهای عضلانی و اسکلتی موفق بود و نیاز به مصرف مسکن‌ها را کاهش داد. همچنین در بسیاری موارد کاهش استرس و اضطراب در کاهش میزان درد در بیماران و نیاز آنها به مسکن کمک‌کننده خواهد بود.
مصرف هر دارویی باید به توصیه پزشک باشد
دکتر فهیمی می‌گوید:«با وجود این در مواردی هم مصرف این داروها در بعضی بیماران توسط پزشک معالج توصیه می‌شود و بیمار به‌ناچار باید دارو را در بلندمدت مصرف کند. در این شرایط توصیه اکید می‌شود که مصرف داروها فقط با نظر پزشک با توجه به بیماری زمینه‌ای و تداخلات دارویی انجام گیرد و ارزیابی‌های آزمایشگاهی دوره‌ای زیرنظر پزشک برای ارزیابی بیمار از نظر عوارض دارویی انجام شود. همچنین پزشکان در برخی از بیماران برای پیشگیری از عوارض و زخم‌های دستگاه گوارش تدابیری را مدنظر قرار می‌دهند. بنابراین توصیه می‌شود افراد به‌ویژه افراد مسن یا با بیماری‌های زمینه‌ای تا حد امکان از مصرف خودسرانه مسکن‌ها و داروهای دیگر خودداری کنند، چون در این موارد همانطور که گفته شد میزان بروز عوارض بسیار بالاتر و گاهی جبران‌ناپذیر خواهد بود.»
در گفت‌وگوی همشهری آنلاین با فوق‌تخصص گوارش مطرح شد
عوارض جبران‌ناپذیر قرص‌های مسکن
در همینه زمینه :
