9گام برای توسعه دریامحور ایران

احمد میرخدائی- روزنامه‌نگار

ایران به‌عنوان کشوری که فقط 5درصد از ظرفیت‌های ساحلی و دریایی خود را استفاده کرده است به‌شدت مستعد توسعه دریاپایه است و رهبر معظم انقلاب اسلامی، سیاست‌های 9گانه برای تحقق این مهم را برای اجرا ابلاغ فرمودند.
به گزارش همشهری، اقتصاد دریامحور که در ادبیات جهانی تحت عنوان اقتصاد آبی (Blue Economy) نامیده می‌شود، به‌معنای استفاده پایدار از ظرفیت منابع و گستره‌های آبی اعم از اقیانوس‌ها، دریاها، دریاچه‌ها و جزایر برای رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت، ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی است و در ایران به‌عنوان کشوری که 40درصد مرزهای آن، مرز آبی و دریایی محسوب می‌شود به‌قدری در استفاده از این ظرفیت عظیم کاهلی شده که می‌توان گفت هنوز در ابتدای راه قرار دارد. به همین مناسبت، سیاست‌های کلی ابلاغ‌شده از سوی رهبری در 9بند، به‌شدت برای آتیه توسعه دریامحور ایران مهم و حیاتی است.

وضعیت توسعه دریامحور ایران
ایران 5800کیلومتر مرز آبی و دریایی دارد و از این نعمت خدادادی بسیار اندک و عمدتاً برای تأسیسات بندری و نظامی بهره گرفته است. در شرایط فعلی با احتساب تمام فعالیت‌های انجام شده در عرصه سواحل کشور، اعم از محدوده‌های شهری و روستایی و تأسیسات بندری و نظامی، فقط 5درصد از ظرفیت سواحل ایران استفاده شده و حدود 95درصد این ظرفیت مغفول مانده است؛ درحالی‌که این مناطق در ایران، غالباً دارای اهمیت ژئواستراتژیک، ژئوپولیتیک و ژئواکونومیک در مقیاس جهانی و منطقه‌ای هستند و اقداماتی نظیر توسعه بندر چابهار، احداث شهرک‌های مسکونی و صنعتی در منطقه مکران از جاسک تا چابهار، انتقال سکنه به جزایر ایرانی خلیج‌فارس و... همگی اقدامات مقدماتی برای فعال‌سازی ظرفیت‌های توسعه دریامحور در ایران محسوب می‌شوند.

اقتصاد آبی در جهان
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان سهم عمده‌ای از تولید ناخالص داخلی خود را از طریق دریا تأمین می‌کنند. پیشتازان این عرضه، تایوان و چین هستند که بیش از 50درصد تولید ناخالص خود را به دریا گره ‌زده‌اند اما در ایران با احتساب تمام فعالیت‌های صنعتی و تجاری مرتبط با دریا، فقط 10درصد از تولید ناخالص داخلی از دریا تأمین می‌شود. براساس آمارها، سهم ایران از اقتصاد دریایی جهان، بدون احتساب منابع نفتی و گازی حدود یک درصد و با احتساب این منابع حدود 2.5درصد است؛ درحالی‌که از نظر ظرفیت‌های دریامحور، ایران در بین 184کشور در رتبه 40قرار می‌گیرد. از نکات جالب اقتصاد دریامحور این است که طبق بررسی‌ها، به‌ازای ایجاد هر شغل در بخش اقتصاد دریا، 4 شغل جدید در اقتصاد ایجاد می‌شود و حتی همین یک مزیت هم برای گرایش به اقتصاد دریامحور برای ایران کافی است.

تجربیات دریامحوری در ایران
در ایران با ایجاد بندر شهید رجایی، جمعیت بندرعباس و استان هرمزگان 2 برابر شد و پس ‌از آن با اضافه شدن صنایع مادر در ناحیه بندرعباس مانند صنایع پتروشیمی، آلومینیوم، کشتی‌سازی، فولاد و سیمان هرمزگان، جمعیت این ناحیه به بیش از 5 برابر رسید. این موفق‌ترین تجربه توسعه دریامحور در ایران بوده است.  از طرفی تجربه منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در عسلویه به لحاظ چالش‌های جدی زیست‌محیطی، کالبدی و اجتماعی مانن د آلودگی‌های بالای زیست‌محیطی و مسائل اجتماعی ناشی از مهاجرت‌های شغلی تقریباً ناموفق بوده است.

ابلاغ سیاست‌های توسعه دریامحور
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی براساس بند یک اصل صدودهم قانون اساسی، سیاست‌های کلی توسعه دریامحور را برای اقدام به روسای قوای سه‌گانه و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام ابلاغ فرمودند. براساس این ابلاغیه قوه مجریه موظف است با کمک مجلس شورای اسلامی و قوه قضاییه و با بسیج دستگاه‌های مسئول، برنامه جامع تحقق این سیاست‌ها را شامل تقدیم لوایح، تصویب مقررات و اقدامات اجرایی لازم در مهلت ۶ ماهه ارائه کند.