زنان فلسطینی پرچمدار تاریخی مبارزات ضد صهیونیستی

حسین کاظم‌زاده-پژوهشگر مسائل منطقه

تاریخ مبارزات مردم فلسطین ضلع فعالی به ‌نام زنان دارد که برخلاف میدان‌های دیگر مبارزه که زنان، عقبه جبهه را از طریق رهبری عاطفه و حماسه در میان مردان و پسران‌شان تامین می‌کردند، اما در اینجا یعنی فلسطین اشغالی، زنان علاوه بر این نقش خطیر و بی‌بدیل، خود در خط مقدم هم حاضر می‌شوند و در کنار مردان و دوشادوش آنها می‌جنگند؛ مسئله‌ای که امروز در غزه، دیگر شکل روشن‌تری به ‌خود گرفته است، ما در تاریخ مبارزات فلسطینی، هیچ وقت این اندازه شهید زن نداشتیم اما اکنون زنان گوی سبقت را از مردان حتی در خط مقدم ربوده‌اند.تاریخ مبارزات زنان فلسطینی، شاهدی بر این مدعاست و تنوع حضور مبارزاتی این شیرزنان، یکی از دلایل استیصال اسرائیلی‌ها در مبارزه بوده است.


با سابقه‌ترین مبارز زن فلسطینی
یکی از بانوان نسل سوم مبارزان فلسطینی «عطاف علیان» نام دارد. او به جرم تصمیم برای انجام یک عملیات انتحاری در تل‌آویو در سال2002 دستگیر شد و تا 14سال (غیرمتوالی) به‌خاطر اتهامات این چنینی و مبارزات شبانه‌روزی، در زندان‌های اسرائیل محبوس بود.عطاف علیان که هم‌اکنون حدود ۶۲سال دارد، اردیبهشت امسال برای اجرای وصیت شهید «خضر عدنان» در برابر مقر صلیب سرخ در رام‌الله دست به اعتصاب غذا زد و اعلام کرد تا رسیدن، هدفش یعنی تحویل پیکر این شهید و تدفینش در کنار قبر پدرش دست از اعتصاب نخواهد کشید. «خضر عدنان» اسیر ۴۴ساله فلسطینی، پس از ۸۶روز اعتصاب غذا در زندان‌های رژیم ‌صهیونیستی، سرانجام روز سه‌شنبه، دوم می ‌‌به شهادت رسید. این شهید در وصیت‌نامه‌اش خواسته بود اجازه ندهند جسدش کالبد‌شکافی شود و در کنار قبر پدرش وی را به خاک بسپارند.علیان در مصاحبه‌ای درباره مصائب و مشکلات جدی در زندان‌های رژیم صهیونیستی اینگونه روایت می‌کند: «صهیونیست‌ها خانم‌های اسیر فلسطینی را برای اینکه به اجبار از آنان اعتراف بگیرند تحت فشارهای زیادی قرار می‌دهند؛ حتی از نیازهای خاص مانند استحمام کردن و استفاده از سرویس‌های بهداشتی محروم می‌کنند. در حین بازجویی خانم‌ها تحت فشارهای روحی شدید قرار می‌گیرند تا بتوانند به زور از آنان اعتراف بگیرند و حین بازجویی خانواده‌ها و فرزندانشان را تهدید می‌کنند.»

اولین شهید زن فلسطینی
اولین شهید زن فلسطینی
زنان فلسطینی، در دوره قیام عزالدین قسام همسران و فرزندان خود را در پیوستن به نیرو‌های قسام تشویق می‌کردند و خود نیز به مبارزانی که در کوه‌ها کمین کرده بودند، آب و غذا می‌رساندند و مجروحان را درمان می‌کردند. در سال۱۹۳۶ برای نخستین بار، زنان در مبارزات مسلحانه شرکت جستند و فاطمه غزاله، نخستین زنی بود که به ‌دست نیرو‌های بریتانیایی به شهادت رسید.
«اتحادیه عمومی زنان فلسطین» در سال۱۹۶۵ فصل نوینی از استراتژی مبارزه و مقاومت را نوید می‌داد. این اتحادیه تنها نماینده قانونی زنان فلسطین بود که صفوف مبارزه آنان را سازماندهی و آنها را برای شرکت در فعالیت‌های سیاسی- اجتماعی آماده می‌کرد.

دختر فلسطینی که هواپیمای آمریکایی را می‌رباید

می‌توان از لیلی خالد به‌عنوان برجسته‌ترین مبارز نظامی در طول مبارزات زنان فلسطین نام برد زیرا او همچنان به لقب «امیره الخاطفین» به‌دلیل ربودن هواپیمای بوئینگ۷۰۷ پرواز۹۰۴ شرکت هوایی آمریکا و فرود آوردن آن در دمشق، شهرت دارد.
اعضای تیم هواپیماربا تصور می‌کردند که اسحاق رابین که آن موقع سفیر اسرائیل در آمریکا بود در این هواپیماست. در پایان هواپیماربایی، عملیات آزاد‌سازی‌ مسافران، بدون کوچک‌ترین آزار و اذیتی انجام شد. مسئله‌ای که هم لیلی و هم سازمان آزادی بخش فلسطین بسیار روی آن تأکید داشتند.
با شروع انتفاضه یعنی فراگیر شدن مبارزه در فلسطین، نقش مهم و بارز زنان در انتفاضه آنچنان چشمگیر شد که در این راستا آمار‌های بین سال‌های ۱۹۹۷-۱۹۸۷ نشان می‌دهد که حدود ۳۰درصد شهدا، مجروحان و حدود نیمی از زندانیان در بند اسرائیلی‌ها را زنان به‌خود اختصاص داده‌اند.

اولین گروه نظامی زنانه
در سال۱۹۴۸ گروه سری و محرمانه‌ای به‌نام «زهره‌القحوان» برای مقاومت در برابر استعمارگران تأسیس شد که فعالیت‌هایش را بین اعضای خود در قالب تشکیلات امدادرسانی، خدمات غذا و اسلحه تقسیم کرد. زنان فلسطینی در این برهه زمانی بسیار حساس، نقش حلقه ارتباط بین رزمندگان فلسطینی را ایفا می‌کردند و در این دوره بود که شاهد شکل‌گیری برخی جمعیت‌ها، اتحادیه‌ها و سندیکاهای زنانه و ظهور رهبرانی در میان آنها بودیم که رهبری و هدایت فعالیت‌های زنان فلسطینی برای آزادی فلسطین را برعهده گرفتند و از میان آنها می‌توان به سمیحه خلیل و یسرا البربری اشاره کرد.
فعالیت‌های این سازمان در ابتدا فعالیت‌ها و کارهای خیریه را
دربرمی گرفت، اما پس از مدتی و در اثر شهادت یک کودک فلسطینی به‌دست یک نظامی انگلیسی بعد نظامی به ‌خود گرفت.
فعالیت این سازمان سری در منطقه «یافا» بیش از هر منطقه دیگری از فلسطین نمود داشت، چون این منطقه شاهد درگیری‌های مستمر و دائم بین فلسطینان و یهودیان ساکن تل‌آویو بود.
در این دوره همچنین شاهد ظهور جمعیت دیگری به ‌نام «همبستگی زنان فلسطینی» نیز بودیم که عمده فعالیت آن بر ارائه خدمات پزشکی، درمانی و کمک‌های اولیه به رزمندگان و انقلابیون و پرستاری از آنها متمرکز بود.

انتفاضه دوم فلسطینی‌ها موسوم به انتفاضه الاقصی
حضور و مشارکت زنان فلسطینی در انتفاضه دوم که به انتفاضه‌الاقصی معروف شد، کمتر از انتفاضه اول بود و دلیل آن عدم‌موافقت برخی جنبش‌ها و گروه‌های اسلامگرای فلسطینی با حضور زنان در عرصه مقاومت و مبارزه ازجمله عملیات‌های شهادت‌طلبانه بود.
با این حال این انتفاضه نیز شاهد حضور زنان فلسطینی به‌رغم تمام قید و بندهای وضع شده بود که بارزترین آن انجام نخستین عملیات شهادت‌طلبانه به‌دست «ریم الریاشی» بود که توسط «گردان‌های القسام»، شاخه نظامی جنبش حماس برای انجام این عملیات درنظر گرفته و مهیا شده بود.
شهید شیخ «احمد یاسین»، بنیانگذار جنبش حماس در آن زمان در واکنش به این عملیات تصریح کرد که «زمان جهاد و مبارزه زن فلسطینی از هم‌اکنون آغاز شده است.»
در این راستا باید از عملیات‌های شهادت‌طلبانه دیگری که توسط زنان فلسطینی مانند «وفا ادریس» در سال2000 میلادی و «آیات‌الاخرس» در سال2002 میلادی که اقدام به منفجر کردن خود در یک فروشگاه صهیونیستی در قدس غربی کرد و «دارین ابو عیشه» یاد کرد.
به این ترتیب طی انتفاضه‌الاقصی 460زن فلسطینی شهید و 900نفر دیگر نیز بازداشت و به اسارت گرفته شدند. عددها خود گویای افزایش چشمگیر نقش زنان در انتفاضه‌الاقصی هستند.

نقش زنان در انتفاضه سنگ
در این انتفاضه یعنی پاییز1987 (1366) زنان فلسطینی طرح رژیم صهیونیستی برای محاصره اقتصادی روستاها و اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی را با ارسال مقادیر زیادی شیر و نان و ادامه کمک به رزمندگان و مبارزان فلسطینی ناکام گذاشتند و هنگامی که رژیم صهیونیستی گاز مناطق فلسطینی‌نشین را قطع کرد، زنان فلسطینی در مقابل این اقدام، تنورهای سنتی و قدیمی خود را بار دیگر روشن کرده و نان رزمندگان و مبارزان فلسطینی را تامین می‌کردند و با دایر کردن کلاس‌های درس در منازل خود وظیفه آموزش و تحصیل کودکان فلسطینی را برعهده گرفتند.
طی انتفاضه اول و به‌طور خاص در سال1987 میلادی شاهد بزرگ‌ترین موج بازداشت‌ها در میان زنان فلسطینی بودیم و تعداد این بازداشت‌ها به 3هزار زن فلسطینی رسید.

زنان فلسطینی در انتفاضه سوم موسوم به انتفاضه قدس یا کاردها
قصه جذاب این انتفاضه و حضور زنان با نام یک دانش‌آموز دختر مسیحی گره خورده است. دالیا نصار از ساکنان فلسطین که رژیم اشغالگر، سینه او را مورد اصابت تیر قرار داد و پزشکان از خارج کردن تیر از سینه‌اش به دلیل به خطر افتادن زندگی‌اش صرفه نظر کردند. اما هم‌اکنون او با تیری در سینه به زندگی خود ادامه می‌دهد.
یا این اظهارنظر «یاسمین» دختر 18ساله فلسطینی ساکن منطقه «بیت ایل» در رام‌الله در همان ایام است که تأکید می‌کند، از این حضور در میدان نه ترس دارد و نه نگران است:«با دوستانم تنها برای تظاهرات بیرون نمی‌روم، بلکه به سمت نظامیان اشغالگر سنگ پرتاب می‌کنیم، بمب‌های مولوتوف درست می‌کنیم و شب نامه و اطلاعیه پخش می‌کنیم»
این قصه پرغصه، اما حماسی زنان فلسطین است که سال‌هاست مشغول میدان‌داری در عرصه مبارزه علیه اشغال سرزمین‌شان هستند.
امروز که زنان غزه‌ای زیر موشک‌های آمریکایی اسرائیلی‌ها حماسه می‌آفرینند و در خط مقدم با دست خالی مقاومت می‌کنند و ادبیات حماسی خلق می‌کنند، پشتوانه‌شان 70سال مبارزه زنانی با این کارنامه است.