زهرا میرزائی- دکتری مطالعات زنان
تشکیل خانواده تقریبا مهم‌ترین تصمیمی است که تمامی انسان‌ها با آن مواجه می‌شوند، چرا که ازدواج در تمامی فرهنگ‌ها علاوه بر امری فطری و طبیعی، قراردادی حقوقی بوده که برای فرد و یا حتی اطرافیانش دارای تبعات مختلف است. از سوی دیگر ازدواج بستر قانونی برای داشتن فرزند و مسئولیت تربیت نسل بعد که حق همه بشریت است محسوب می‌شود. پس انتخاب همسر می‌تواند مسیر زندگی فرد را تغییر دهد و درصورت اشتباه فرد، خانواده و جامعه را با مشکل روبه‌رو کند، چرا که تضعیف و متلاشی شدن خانواده موجب شکل‌گیری چالش‌های متعدد در ارکان مختلف جامعه خواهد بود.
اسلام به عنوان مسیر زندگی برای انتخاب همسر، معیارها و ملاک‌های پیش روی پیروانش و بشریت قرار داده است. نخستین اصل اساسی در انتخاب همسر، دیانت وی و خانواده اوست. اخلاق یعنی برخورداری فرد از صفات، خلق و خوی پسندیده از منظر عقل و شرع مقدس، ملاک مهم بعدی است. شرافت خانواده، برای گزینش همسر مناسب، شرطی بسیار مهم و حیاتی است. خانواده و مخصوصا پدر و مادر متعهد به شرع و اخلاق نقش بسیار مهم در تربیت و تعالی فرزندان دارند. میزان قدرت عاقله فرد در نهایت و سن عقلی و بلوغ اجتماعی فرد حتما باید مدنظر واقع شود چرا که قدرت تعقل فرد است که در مسیر زندگی و فراز و نشیب‌های پیش‌روی فرد به کار می‌آید و به انسان قدرت می‌دهد تا برابر این سختی‌ها تصمیم مناسب را اتخاذ کند.
در چارچوب شریعت اسلام، پیرامون انتخاب همسر با 5 دسته ملاک روبه‌رو هستیم؛ جسمی، روانی، اقتصادی، اجتماعی و خانوادگی. ظاهر و وضعیت جسمی فرد، سن، تفاوت سنی بین زوجین، ملاک‌های زیبایی و جذابیت چهره و اندام، رنگ پوست و... که ملاک‌های شخصی و سلیقه‌ای برای فرد هستند، همه در دسته جسمی قرار دارند. البته در این دسته به امر باروری برای زوجین که هسته تشکیل خانواده است هم به‌صورت خاص توجه شده است. در دسته دوم شیوه نگرش، عواطف، صفات اخلاقی و رفتاری قرار دارند که در این میان اسلام به اداره خانواده از سوی مرد و نیز همراهی زن با مرد توجه ویژه دارد. شاید بتوان گفت کرامت اخلاقی که جزو حقوق زوجین است اینجا مفهوم پیدا می‌کند. در دسته امور اجتماعی هم طبقه اجتماعی، فرهنگ، قومیت، دین و مذهب قرار دارد که در آموزه‌های اسلام بر کفویت زوجین تأکید ویژه شده که می‌تواند در حفظ خانواده بسیار مؤثر باشد. همچنین شأنیت افراد بسیار مهم بوده و دین و مذهب زوجین نقش تعیین‌کننده دارد. در زمینه امور خانوادگی موافقت والدین پیرامون انتخاب فرد و خانواده وی و نیز حمایت خانواده‌ها در جهت تشکیل زندگی بسیار مورد اهمیت است. اکثر افراد تا حد زیادی به پدر و مادر خود شباهت خواهند داشت و این امر در انتخاب همسر بسیار اهمیت دارد. از سوی دیگر در ازدواج دختر باکره شرط رضایت ولی وجود دارد که خود، نمایانگر لزوم توجه به‌نظر عقلای بزرگ‌تر خانواده است.
از گذشته همسانی در ازدواج به جهت برقراری روابط متعدد بین 2خانواده مدنظر بوده است. البته ازدواج سیاسی و معاملات قدرت و اقتصادی و یا برقراری صلاح نیز در طول تاریخ مشاهده شده است، اما پس از موارد ذکر شده باید بیان داشت که در کنار رعایت همه اصول در انتخاب همسر، تعقل و توانمندی زوجین و پختگی والدین ایشان در ابتدای زندگی بسیار مهم و تضمین‌کننده بقای این عقد است. زوجین باید بدانند که در کنار انتخاب صحیح باید با سازش و تاب‌آوری در مشکلات زندگی در حفظ این نهاد نوپا بکوشند.
ملاک‌های انتخاب همسر در اسلام
در همینه زمینه :
