نگاه کارشناس
مهاجران‌افغانستانی؛ دردها و‌درمان‌ها
سابقه زندگی اتباع افغانستانی در کنار مردم استان‌های کشور به سال‌های دور برمی‌گردد. افغانستانی‌ها سال‌هاست در شهرهای مختلف کشور از خراسان و سیستان گرفته تا تهران و یزد و کرمانشاه برای خود زندگی دست و پا کرده‌اند، به‌کار مشغولند و همواره از مهمان‌نوازی ایرانیان گفته‌اند. اخیرا با مطرح‌شدن موضوع «افغان‌هراسی» در برخی شهرها ازجمله شهریار، اقبالیه‌قزوین و برخی شهرهای غرب کشور خبرهایی از ضرب و شتم مهاجران شنیده می‌شود. یک کارشناس اجتماعی در گفت‌وگو با همشهری علت این موضوع را توضیح می‌دهد و می‌گوید: «سابقه حضور مهاجران افغانستان به ایران و زندگی مسالمت‌آمیز در کنار ایرانیان طولانی است، اما باید 2سال اخیر را با نگاهی جدی بررسی کرد.»
علیرضا شریفی یزدی با اشاره به اینکه موج مهاجرت در 2سال اخیر به‌دلیل بر سر کار آمدن طالبان در افغانستان به‌شدت زیاد شده است، می‌افزاید: «این موج مهاجران 2نگاه را می‌طلبد؛ یکی خوش‌بینانه و دیگری بدبینانه. نگاه خوش‌بینانه این است که به‌دلیل سختگیری‌هایی که طالبان روی زندگی مردم افغانستان دارند و ایران جزو نخستین مبادی ورودی برای آنان است، مهاجرت به ایران را انتخاب می‌کنند. ولی نگاه بدبینانه این است که دولت طالبان با گسیل‌کردن بخش وسیعی از این جمعیت از آنان به‌عنوان ستون پنجم استفاده می‌کند که امنیت کشور ما و شهروندان ما را به خطر بیندازد.»
شریفی‌یزدی معتقد است نباید وضعیت مهاجران افغانستانی به ایران در 2سال اخیر را با 40سال گذشته مقایسه کرد، زیرا در این 2سال وضعیت حکومت کشور افغانستان تغییرات اساسی داشته‌است.
شریفی‌یزدی درباره درگیری‌های اخیر و مورد هجوم واقع‌شدن افغانستانی‌ها در شهریار و قزوین اینطور می‌گوید: «درگیری با اتباع افغانستانی فقط در شهریار و قزوین رسانه‌ای شده است و تا جایی که من می‌دانم، این نوع درگیری‌ها در کرمانشاه و فارس هم اتفاق افتاده است.»
از دیدگاه این کارشناس اجتماعی اگر از سوی شهروندان نارضایتی‌هایی هم وجود داشته باشد، علت‌هایی دارد که قابل مطالعه است. او می‌گوید: «نخست اینکه واقعا بعضی از آحاد جامعه ما از لحاظ اجتماعی احساس خطر می‌کنند، زیرا تعداد اتباع افغانستانی در 2سال اخیر بسیار زیادشده و این موضوع ربطی به مهمان‌نوازی ایرانیان یا مسئله نژادپرستی ندارد. ایرانی‌ها همواره با روی گشاده، افغانستانی‌ها را پذیرفته‌اند و خدمات معیشتی، بهداشتی و... را در اختیار آنان گذاشته‌اند. دلیل دوم این است که طی هفته‌های اخیر اخباری منتشر شده که از ایجاد مزاحمت افغانستانی‌ها درباره بانوان و امثالهم خبر می‌دهد. این احساس خطر شهروندان درباره موضوع سرقت از سوی مهاجران افغانستانی هم هست که به عدم‌امنیت منجر می‌شود.»
شریفی‌یزدی در ادامه بررسی این علت به موضوع افزایش تورم در کشور و معضل بیکاری اشاره می‌کند و می‌افزاید: «تورم زیادی را تجربه می‌کنیم و افراد زیادی بیکار هستند. این در حالی است که مهاجران افغانستانی بدون بیمه، با حقوق بسیار کمتر، بدون نظارت وزارت کار و مسائلی از این دست مشغول کار می‌شوند و کارفرمایان هم از همین موضوع استفاده می‌کنند و کار خود را پیش می‌برند. مثلا در شهریار و اسلامشهر مهاجران زیادی به‌کار مشغولند. این تقابل و تناقض برای اقتصاد و افراد جویای کار ایجاد و باعث ایجاد نارضایتی برای شهروندان می‌شود.»
او دلیل آخر را به اختلافات عقیدتی مرتبط می‌داند: «اختلافات عقیدتی و مذهبی هم مورد دیگری است که باعث ایجاد تنش می‌شود. ناگفته نماند که تبلیغاتی که اخیرا علیه مهاجران غیرقانونی شده، مزید بر علت است و سوخت جدیدی برای افزایش این آتش فراهم کرده است.»
شریفی‌یزدی راهکارهایی هم دارد و می‌گوید: «علاوه بر اینکه باید نظارت جدی‌تری بر مرزها باشد تا مهاجرت غیرقانونی در این وسعت صورت نگیرد، نباید هر آسیب و اختلالی را به همه اتباع نسبت دهیم. اگر افرادی دست به‌کار ناشایست زدند، نباید آن را به همه تعمیم دهیم.»
***
سیاست کلی ایران از ابتدای حضور پناهندگان افغانستانی این بوده که آنها مهمانان موقت جامعه ایران هستند و باید به کشورشان بازگردند. قوانین و مقررات درباره پناهندگان هم به‌نحوی وضع شده‌اند که آنها به خروج از ایران تشویق شوند.تا اواسط دهه۱۳۸۰ دولت ایران مدام ضرب‌الاجل‌هایی برای خروج کامل همه افغانستانی‌ها اعلام می‌کرد اما از آنجا که نیاز شدیدی به نیروی کار ارزان‌قیمت افغانستانی وجود داشت، این سیاست دنبال نشد. اما حفظ فشار بر پناهندگان افغانستانی از طریق تمدید سالانه مدارک هویتی و عدم‌اعطای اقامت بلندمدت، دشوار کردن دسترسی به خدمات پایه و مجموعه گسترده‌ای از محدودیت‌های قانونی ادامه یافته است.
در همینه زمینه :
