از وحدت تاکتیکی تا وحدت حقیقی

مهدی شبان؛ پژوهشگر

وحدتی بین شیعه و سنی که برآمده از مبانی اسلامی و انقلابی است قطعا فراتر از یک وحدت تاکتیکی است. در رویکرد تاکتیکی، وحدت تنها جهت مصونیت از برخی آسیب‌ها و براساس مصلحت‌ها حفظ می‌شود مثلا در مقابل هجمه‌ها و تهدیدهای بی‌امان دشمن استفاده می‌شود، اما وحدت در منطق انقلاب اسلامی فراتر از تاکتیک و حتی استراتژیک است، بلکه وحدتی هویتی و بر مبنای ایدئولوژی و مبانی عمیق توحیدی است. هویت امت اسلامی یک هویت واحد است و تفرقه نوعی از خودبیگانگی است.
در آیات قرآن نزاع و اختلاف، مقابل اطاعت خدا قلمداد می‌شود وَأَطِیعُوا‌الله وَ رَسُولَهُ وَلَا تَنَازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَتَذْهَبَ رِیحُکمْ وَاصْبِرُوا إِنَّ‌الله مَعَ الصَّابِرِینَ و در جایی عامل این اتحاد، الفت قلبی است که حقیقتی ایمانی را رقم می‌زند تا سلوک جمعی محقق گردد:«وَ اعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ‌الله جَمِیعًا وَ لاَ تَفَرَّقُواْ وَ اذْکرُواْ نِعْمَه‌الله عَلَیکمْ إِذْ کنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَینَ قُلُوبِکمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا» این نعمت یعنی نعمت اسلام، قرآن و پیامبرگرامی اسلام. «تعاونوا»، «اصلحوا»، «اصلاح بین‌الناس»، «امّه واحده» هم به‌نوعی این وحدت را نشان می‌دهد.
بنابراین دعوت به «وحدت»، «تقریب»، «اتحاد» و «انسجام» و لزوم حفظ آن، صرفا یک توصیه اجتماعی و نیاز مقطعی و تاکتیک سیاسی و اقدام عملی برای حفظ منافع مادی مشترک نیست، بلکه وحدت امت اسلامی براساس بنیاد ایدئولوژی اسلامی است که همه نسبت به آن تکلیف دارند و اگر بخواهیم این وحدت امت را حفظ کنیم باید در مقابل دشمنان که می‌خواهند همه موجودیت امت اسلام لگدمال کنند مقاومت کنیم، البته ناگفته پیدا است در وحدت مصالح امت اسلامی هم تأمین می‌شود.
«وحدت و اتحاد مسلمان‌ها یک امر تاکتیکی نیست که بعضی خیال کنند حالا به‌خاطر شرایط خاصی ما بایستی باهمدیگر متحد باشیم، نه یک امر اصولی است و این هم‌افزایی موجب قوی‌شدن مسلمانان می‌شود تا در ارتباطات با کشورهای غیراسلامی نیز با دست پر وارد تعامل شوند.»(رهبر معظم انقلاب02/08/1400)
این وحدت امت اسلامی به معنی برداشتن مرزهای جغرافیایی نیست بلکه به‌معنای وحدت عمل و درک مقابل درخصوص موضوعات مشترک حول مصالح اسلامی است که کم‌کم با ایجاد اتحاد و انسجام بیشتر یک هویت متعالی را رقم خواهد زد که امت‌ها جهت رسیدن به تمدن نوین اسلامی هم‌افزایی و تلاش می‌کنند.
وحدت حقیقی در لایه امت اسلامی محقق می‌شود. ارتباط بین دولت‌های اسلامی گاهی با توجه دوجانبه جهت تحقق این وحدت حقیقی است و گاهی تاکتیکی است که زمینه‌ساز آن می‌گردد.
ارتباطات اخیر ایران و عربستان را باید از این منظر پیگیری کرد. دولتی که تا چندی قبل کاملا تحت حمایت آمریکا و صهیونیسم بوده و پشتیبان مالی داعش بوده و در تقابل با جبهه مقاومت در لبنان و سوریه و عراق و یمن نقش‌آفرینی کرده است، قاعدتا نمی‌تواند این رابطه کاملا مبتنی بر توحید حقیقی باشد.
از آخرین اختلافات گردن‌زدن شیخ نمر در عربستان به جرم تشیع بود که 7سال و بیشتر ارتباط عربستان با ایران قطع شد که با پادرمیانی کشور چین این ارتباط دوباره برقرار شد، اما اساس این ارتباط قدرتی است که جمهوری اسلامی در منطقه و در جهان ایجاد کرده است هم به لحاظ نظامی که ابرقدرت‌ها را به خضوع واداشته است، هم به لحاظ علمی و دانشی، هم به لحاظ ایجاد ارتباط با کشورهای منطقه و بسیاری از کشورهای دیگر. در مجموع ذهنیت ایران قوی و قدرتمند و پیشرفته در ذهن جهانیان حک شده است. از آن طرف کمرنگ شدن حمایت آمریکا از عربستان است که همه اینها عربستان را وادار به رابطه‌ای نزدیک‌تر با ایران می‌کند تا به انزوا کشیده نشود. لذا این روابط در دید اولیه تاکتیکی دیده می‌شود، اما باید توجه داشت جمهوری اسلامی از همه این ظرفیت‌ها استفاده می‌کند تا رابطه عمیق‌تری که مبتنی بر مبانی دینی است بین امت اسلامی ایجاد شود. در واقع دولت‌های اینچنینی مانعی اصلی در ایجاد وحدت حقیقی هستند که کوتاه آمدن عملی آنها از خصومت‌های دیرین به هر نحوی که باشد، می‌تواند امت اسلامی را در 2 کشور بیشتر به هم نزدیک کند.
ما به پیروی از اهل‌بیت(ع) که منادی وحدت بودند، ندای وحدت سردادیم و از هر فرصتی برای همگرایی استفاده می‌کنیم، این همگرایی در کنار مزایای فراوانی که برای کشور دارد از منظر وحدت دستاوردهای مهمی را ایجاد می‌کند و آن اینکه حالت نزاع میان مسلمانان که از سوی کشورهای غربی به آنها تحمیل شده پس از این توافق و آشتی میان عربستان سعودی و ایران در حال از بین رفتن است و طبیعتا در وهله اول بر منطقه خلیج‌فارس تأثیر خواهد گذاشت و از این طریق می‌توان تمام کشورهایی که در طول 4دهه گذشته به دشمنی و خصومت با انقلاب اسلامی پرداختند را به سمت تفاهم برای پیشرفت تمام جهان اسلام بکشاند. ارتباط علمی و ایجاد گفت‌وگو بین ملت‌ها، انتقال فرهنگی خصوصا روحیه مقاومت به امت‌های منطقه، از برکات این ارتباط خواهد بود و عملا می‌تواند امم اسلامی را علیه دشمن مشترک متحد کند و یک زیست‌بوم اسلامی را تشکیل دهد و حرکت به سمت تمدن اسلامی را نشانه رود.