همراهی همسر رئیس‌جمهور در نیویورک

محدث تک‌فلاح- مدیر گروه خانواده

از ابتدای دولت سیزدهم شاهد پررنگ شدن جنبه تازه‌ای از حوزه دیپلماتیک بوده‌ایم؛ اینکه همسر رئیس‌جمهور در حوزه تقویت دیپلماسی عمومی نقش‌آفرینی می‌کند. جدیدترین مصداق این موضوع همراهی همسر رئیس‌جمهور در سفر به نیویورک و دیدار با همسران برخی رؤسای جمهور شرکت‌کننده در مجمع عمومی، دیدار با تعدادی از همسران سفرای مقیم در نیویورک و دیدار با رئیس‌کلیساهای نیویورک است که این دیدار در رسانه‌های داخلی و خارجی و شبکه‌های اجتماعی بازتاب پررنگی داشت. جمیله علم‌الهدی همچنین با 3رسانه آمریکایی شامل شبکه ‌ای بی‌سی‌نیوز، رادیو ملی آمریکا (ان‌پی‌آر) و نشریه نیوزویک مصاحبه کرد. نشست گفت‌وگوی دینی با بانوان صاحب‌نظر ادیان مختلف، نشست با تعدادی از ایرانیان فرهیخته و استادان دانشگاه مقیم، نشست با اعضای هیأت‌مدیره و فعالان شیعه انجمن‌های غیردولتی و نیز حضور در جمع استادان و فعالان مذهبی و فرهنگی در مرکز اسلامی الخویی از دیگر برنامه‌های همسر رئیس‌جمهور در این سفر 3روزه بود.

تقویت دیپلماسی
درباره نقش‌آفرینی او این موضوع را می‌توان گفت که یک اصل نانوشته در دیپلماسی این است که همسر رئیس‌جمهور در سفرهای خارجی رئیس‌جمهور را همراهی می‌کند و دیدارهایی را با همتایان خود در دیگر کشورها انجام می‌دهد. هرچند انجام نشدن این اقدام نقطه ضعفی برای دیپلماسی نیست، اما انجامش از چند جهت حائز اهمیت است؛ نخست آنکه با توجه به جایگاه و مسئولیت‌های اجتماعی و فرهنگی همسران روسای جمهور، دیدار آنها می‌تواند روابط دوجانبه کشورها را در این حوزه‌ها نزدیک و دیپلماسی عمومی را تقویت کند.
این را درنظر داشته باشیم که متأسفانه رسانه‌های غربی تصویر غلطی را از نقش زنان در جامعه ایران به جهان نشان داده‌اند و سعی می‌کنند چهره‌ای خشن از جامعه زنان ایران ارائه کنند. وقتی همسر رئیس‌جمهور در سفرهای خارجی ایشان را همراهی و با رسانه‌های آن کشورها گفت‌وگو و با همتای خود در کشور میزبان ملاقات می‌کند یا با زنان فرهیخته و موفق آن کشور نشست می‌گذارد، تبلیغات غلط غربی‌ها خنثی می‌شود.

نزدیک‌ترین مسیر برای غلبه گفتمانی
به‌دلیل نقش‌آفرینی برجسته‌ای که زنان در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی دارند، فصل جداگانه‌ای در عرصه سیاست بین‌الملل گنجانده شده است. این سبک از فعالیت همسر رئیس‌جمهور در عرصه دیپلماسی عمومی نشان می‌دهد که ما تا چه میزان موافق نقش‌آفرینی بانوان در عرصه‌های اجتماعی هستیم.
مصاحبه جمیله علم‌الهدی، همسر رئیس‌جمهور با هفته‌نامه نیوزویک، کنشی هوشمندانه در راستای تحقق و پیگیری دیپلماسی عمومی با رویکرد جنسیتی است که خلأ جدی دستگاه سیاست خارجی کشور ما در طول این سال‌ها بوده است. این رایزنی‌ها و گفت‌وگوها با بدنه اجتماعی غرب نزدیک‌ترین مسیر برای غلبه گفتمانی و توفیق در این صحنه نزاع تمدنی است.

همسران روسای قبلی جمهوری اسلامی
حضور و تأثیر همسران روسای جمهور در ادوار مختلف ریاست‌جمهوری بعد از انقلاب وجود داشته، اما در این دوره به‌دلیل تحصیلات و روحیه ریاست‌جمهور و شخص همسر ایشان، نمود بیشتری داشته است.
از اقدامات سیاسی عفت مرعشی، همسر هاشمی‌رفسنجانی می‌توان به ماجرای آشتی‌دادن ایران و عربستان در زمان ریاست‌جمهوری همسرش اشاره کرد. او در سال ۹۳ در یک مصاحبه با اشاره به دیدارش با همسر ملک عبدالله در مکه گفت: «تقریباً من روابط ایران و عربستان را درست کردم. نخستین دفعه‌ای که من رفتم مکه، خانم ملک عبدالله مهمانی داد و یک عده را دعوت کرد و جلسه گذاشت. آنها از من خواستند که مهمانی را بپذیرم و من هم پذیرفتم. وقتی پذیرفتم روابط برقرار شد.»
زهره صادقی، همسر سیدمحمد خاتمی نیز اگرچه در خانواده‌ای فرهنگی و سیاسی بزرگ شده، اما هیچ‌وقت به‌صورت جدی وارد فعالیت‌های سیاسی نشد و ترجیح داد بیشتر در کارهای اجتماعی و امور خیریه مشارکت داشته باشد.
اعظم‌السادات فراحی، همسر محموداحمدی‌نژاد هم مانند دیگر همتایان سابق خود تعامل چندانی با رسانه‌ها نداشت؛ گرچه طی8سال دولت نهم و دهم در بسیاری از سفرهای داخلی و خارجی همراه با همسرش حضور داشت و در جریان سفرهای استانی از برخی از مؤسسات خیریه و بهزیستی نیز بازدید می‌کرد.
اما کمترین اطلاعات درباره همسر یک رئیس‌جمهور در ایران از آن خانم صاحبه عربی، همسر حسن روحانی است و مشخص نشد به‌خاطر روحیات خاص روحانی است یا همسر او که تمایلی به شناخته‌شدن نداشته است. امتناع همسر روحانی از حضور در مقابل دوربین به‌گونه‌ای بود که از برنامه‌ تلویزیونی «خانواده‌های کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری» که قرار بود در سال ۹۲ برای نخستین‌بار از شبکه 2سیما پخش شود، استقبال نکرد.
در میان همسران روسای جمهور ایران، جمیله علم‌الهدی، از همه خبرسازتر بوده است. او دارای مدرک دانشگاهی دکترای علوم انسانی و قرآنی است و به‌عنوان کارشناس فلسفه امور تربیتی از دانشگاه شهید بهشتی فارغ‌التحصیل شده و در این دانشگاه تدریس می‌کند که همراهی او در سفرهای رئیس‌جمهور بیش از پیشینیانش دیده شده است.