گام جهانی ایران در درمان سرطان

زهرا خلجی-روزنامه‌نگار

تشخیص سرطان به‌عنوان نخستین مرحله از فرایند سخت و پرچالش دست و پنجه نرم کردن با تومورهای بدخیم می‌تواند با درمان‌های شخصی‌سازی‌‌شـــده و مؤثر همراه باشد.
متخصصان  سرطان‌شناسی مدت‌هاست به فکر ساخت داروهای شخصی برای هر فرد مبتلا به سرطان هستند. حالا در ایران متخصصان پژوهشگاه رویان، برای نخستین بار ابزاری به شکل یک کیت توسعه داده‌اند که بهترین ترکیب دارویی را برای هر فرد مبتلا به سرطان فارغ از نوع آن، تشخیص داده و به متخصص آنکولوژیست معرفی می‌کند.

شخصی‌سازی‌ درمان؛ پیشرفت جدید علمی
شاید اصطلاح پزشکی شخصی را شنیده باشید. این اصطلاح یعنی مراقبت‌های پزشکی هر فرد براساس ژن‌ها و بیماری خاص او پیگیری می‌شود. ژن‌ها اطلاعاتی هستند که به سلول‌های بدن انسان دستور می‌دهند چگونه رشد و نمو کنند. بسیاری از سرطان‌ها بر ژن‌های خاصی تأثیر می‌‌گذارند و درگیر می‌‌شوند. پزشکی شخصی سرطان از مطالعات ژن‌های انسانی و ژن‌های سرطان‌های مختلف ناشی می‌شود. این مطالعات به محققان کمک کرده است تا درمان‌های مؤثرتری را طراحی کنند. آنها همچنین از اطلاعات ژنتیک برای توسعه آزمایش‌های سرطان و راه‌های پیشگیری از آن استفاده می‌کنند. داروهای سرطان شخصی می‌توانند عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر انواع درمان داشته باشند چون به شکل خاص‌تر و منحصربه فرد برای همان بیمار طراحی شده‌اند. درمان شخصی ممکن است سلول‌های سالم را کمتر و سلول‌های درگیر در سرطان را بیشتر تحت‌تأثیر قرار دهد.

توسعه کیت درمان شخصی در  ایران
محققان در پژوهشگاه رویان پس از تحقیق طولانی که 6سال زمان برد، موفق به توسعه یک کیت آزمایشگاهی شده‌اند که می‌تواند بهترین ترکیب دارویی برای مبتلایان به سرطان‌های مختلف را تشخیص دهد. این کیت تشخیصی بهترین نوع دارو برای مبتلایان به سرطان‌های مختلف را که به درمان‌های کلی مانند شیمی‌درمانی جواب ندهند، معرفی می‌کند. در پژوهشگاه رویان محققان به این نتیجه رسیدند که زمانی که بیمار جراحی را انجام می‌دهد، می‌توان بافت توموری را از بدن بیمار دریافت و سلول‌های توموری را از آن خارج کرد و در واقع با این عمل، مدلی شبیه ناحیه توموری ایجاد می‌شود و با پشت سر گذاشتن مراحل مختلف آزمایشگاهی و تست کردن طیفی از داروها روی این توده شبیه‌سازی‌ شده، بهترین ترکیب دارویی که این شبه‌تومور به آن پاسخگو بوده، معرفی و در اختیار آنکولوژیست‌ها قرار می‌گیرد. تیم تحقیقاتی از نوعی کیت برای سرطان‌های پوست ملانوما، معده و پستان استفاده کرده‌اند.

پزشکی دقیق
پزشکی دقیق چند سالی است در دنیا مطرح شده و جرقه افزایش درمان هدفمند متناسب با مشخصات تومور بیمار خاص را به همراه داشته است. انگلیس، آمریکا و فرانسه چند سالی است که برای شخصی‌سازی‌ درمان‌های سرطان در تلاش هستند. تجزیه و تحلیل ویژگی‌های مولکولی تومور، منجر به درک بهتر و در نتیجه درمان بیماری می‌شود و به متخصصان کمک می‌کند با پیش‌بینی بهترین درمان برای بیمار از عود احتمالی آن نیز جلوگیری کنند. در فرانسه انستیتو کوری و آجیلنت از سال2020 با یکدیگر همکاری کرده‌اند تا یک ابزار جامع توالی‌یابی پروفایل ژنومی برای تومورهای جامد ایجاد کنند. کیت ساخته شده توسط آنها که اخیرا توسط آجیلنت به بازار عرضه شده است، در حال حاضر به‌طور گسترده و  معمول در گروه بیمارستانی انستیتو کوری استفاده می‌شود. این کیت، ژن درگیر در سرطان را توالی‌یابی می‌کند تا ناهنجاری‌های ژنتیک کلیدی را شناسایی کند و همه آنها را با یک آزمایش نشان دهد. این کیت در حقیقت از تمام جهش‌های تومور، یک کارت شناسایی تهیه می‌کند که به‌عنوان یک موهبت برای رمزگشایی بیماری، جمع‌آوری اطلاعات ارزشمند برای تشخیص، پیش‌آگاهی، پیش‌بینی پاسخ به درمان هدفمند، روشن کردن استعدادهای ژنتیک سرطان و مشارکت بیماران در آزمایش‌های بالینی عمل می‌کند.