گزارش
بفرمایید بوم‌گردی‌کولبران
پای حرفهای کولبران شهرستان پاوه که با راه‌اندازی اقامتگاه بوم‌گردی اشتغال‌زایی کرده‌اند
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
نام کرمانشاه به‌عنوان یک استان مرزی با قصه کولبری گره خورده است. این گزارش هم قرار است از کولبران کرمانشاه بگوید، اما آنهایی که روایت تازه‌ای از زندگی دارند. قرار نیست از سختی‌های کسب و کار سابق شان بگویند و آینده‌ای که مبهم بود. قرار است بگویند چطور توانستند با سختی‌های جانکاه کولبری خداحافظی کنند و بشوند قصه‌گوی زیبایی‌های اورامانات. خبرنگار ما پای صحبت کولبرانی می‌نشیند که کارآفرین شده‌اند و در شهرستان مرزی پاوه، اقامتگاه بوم‌گردی راه‌‌انداخته‌اند، زبان انگلیسی یاد گرفته و میزبان گردشگران خارجی شده‌اند. آنان معتقدند راه‌اندازی بوم‌گردی در شهرهای مرزی فقط یکی از داشته‌های استان‌های مرزی به‌عنوان مشاغل جایگزین کولبری است که همیشه حرف آن را از مسئولان شنیده‌ایم. این کولبران کارآفرین در تلاش‌اند تا با توسعه کسب‌وکارشان برای افراد بیشتری اشتغال‌زایی کنند و علاوه بر میزبانی گردشگران داخلی و خارجی، برای حضور گردشگران سلامت از کشورهای همسایه نیز پلی باشند.
دوره گردشگری
اقلیم کوهستانی کرمانشاه، قرارگیری در گروه استان‌های کم‌برخوردار، نبود کارخانه و مسائل ریز و درشت دیگر سال‌هاست دست به‌دست هم داده تا کولبری در کرمانشاه یکی از راه‌های امرار معاش باشد؛ شغلی جان‌فرسا که برای درآمدی اندک، جوان و میانسال را مجبور می‌کند تا راهی سنگلاخی را که برای بیشتر ما غیرقابل گذر به‌نظر می‌آید، تند و چابک طی کنند تا نانی سر سفره خانواده بگذارند. «مهران قادری» 12سال تجربه کولبری دارد. کوله‌بار خاطراتش را باز می‌کند و می‌گوید: «وقتی هیچ کاری نیست مجبوریم کولبری کنیم. یکی از اعضای خانواده‌ام را به‌خاطر کولبری از دست دادم و یکی دیگر از ناحیه پا قطع عضو شد. هیچ‌کس نمی‌خواهد کولبر باشد.»
قبل از سال1398 و شیوع کرونا بود که دوره آموزش گردشگری در یک آموزشگاه فنی در کرمانشاه برگزار شد؛ کلاسی که شاید خیلی‌ها از کنارش به راحتی عبور کردند، اما برای مهران قادری بارقه‌ای شد که راهی تازه پیش پایش بگذارد. او می‌گوید: «دوره گردشگری را که گذراندم، تصمیم گرفتم در شهرستان محل زندگی‌ام یعنی پاوه و با همان امکاناتی که دارم و تسهیلاتی که می‌توانم بگیرم، بوم‌گردی راه بیندازم.» بوم‌گردی او حالا دو سوئیت مجزا و مجهز دارد و در تلاش است با دریافت تسهیلات دیگر، سوئیت دیگری برای اقامتگاه دست و پا کند.
بیمه نشدیم
مهران قادری می‌گوید که ثبت جهانی اورامانات در مرداد1400 او را در ادامه راهش مصمم‌تر کرد: «بعد از ثبت جهانی، گردشگران از این منطقه استقبال کردند و کار ما هم رونق گرفت.»
او که سختی‌ها یا به قول خودش دردسرهای کولبری را چشیده، دیگر هیچ کاری را سخت یا نشدنی نمی‌داند و می‌گوید: «در طول 3سالی که بوم‌گردی راه‌انداخته‌ایم، هنوز هیچ‌یک از ما بیمه نشده‌ایم. امیدواریم این مشکل هم حل شود.»
در فصل بهار و تابستان با توجه به اقلیم، اورامانات هم مهمان‌های بیشتری دارد: «این منطقه یکپارچه زیبایی است. تابستان و زمستان ندارد، اما متقاضیان در فصل گرم سال بیشتر هستند.» راه‌اندازی بوم‌گردی موجب شده است تا برای همشهری‌هایش هم شغلی ایجاد شود.
او می‌گوید: «خواهرم امور نظافت و آشپزخانه این اقامتگاه را بر عهده دارد. غذای محلی که می‌پزد خیلی مشتری دارد؛ در بهار بساط دلمه و کلانه (نان محلی همراه با روغن حیوانی که به پیتزای کردی مشهور است) و در فصل سرد، آش ترخینه.»
معرفی تاریخ و فرهنگ اورامانات
«مهمان‌های خارجی که برای دیدن اورامانات می‌آیند، باعث شدند تا ما برای یادگیری زبان بیشتر تلاش کنیم.» مهران قادری این جمله را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «اپلیکیشن زبان انگلیسی را روی گوشی همراهم دارم، اما پذیرایی از مهمانان خارجی فقط به سرو غذا و این مسائل مربوط نمی‌شود. باید بتوانیم تاریخ و فرهنگ منطقه را به آنان معرفی کنیم. از سوی دیگر تجربه پذیرایی از مهمانان آلمانی و اسپانیایی که زبان انگلیسی بلد نیستند هم می‌گوید که باید به فکر یادگیری زبان‌های دیگر هم باشیم.»
گپ و گفت‌مان با مهران قادری با یک خاطره تمام می‌شود. «همان روزهای اول راه‌اندازی اقامتگاه، میزبان یک زوج میانسال بودیم تا وارد سوئیت شدند و دیدند تلویزیون نداریم، گفتند ما را به خانه خودت ببر که می‌خواهیم بازی بین‌المللی والیبال ایران را تماشا کنیم. رفتیم خانه ما و شام عدس‌پلو داشتیم. با هم هم‌سفره شدیم و صحبت‌مان چنان گل انداخت که یادمان رفت والیبال تماشا کنیم.»
مشارکت خانوادگی
«وفا ولی‌زاده» فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد علوم سیاسی و اهل پاوه است که برای گذران زندگی روزهایی را با کولبری سپری کرده. می‌گوید: «اشتغال در کرمانشاه و به‌ویژه شهرستان مرزی ما به‌دلیل نبود سرمایه‌گذاری کمابیش به کولبری ختم می‌شود تا بتوانیم زندگی بگذرانیم.» ولی‌زاده هم بعد از ثبت جهانی اورامانات به‌عنوان نقطه قوت این منطقه با گذراندن دوره گردشگری برای خودش یک مجتمع گردشگری راه‌انداخته‌است که همراه با پدر و مادر و 3برادرش آن را می‌چرخانند. ولی‌زاده تأکید می‌کند برای راه‌اندازی این اقامتگاه از صفر شروع کرده است و ادامه می‌دهد: «طبیعت و پتانسیل جذب توریست در کرمانشاه بسیار زیاد است و زیرشاخه‌های زیادی برای مشاغل جایگزین کولبری خواهد داشت، از همین راه‌اندازی بوم‌گردی گرفته تا انواع سوغات و صنایع‌دستی. همه اینها امکان پذیر است به‌شرطی که از سوی نهادهای مربوط حمایت شود.»
گردشگری سلامت
ولی‌زاده می‌گوید که در این مدت بیشتر مسافران‌شان از استان‌های همجوار کرمانشاه بوده اند و بعد از استان‌های اصفهان، شیراز و تهران مهمان داشته اند: «ما تازه در گام اول راه ایستاده‌ایم. سعی داریم فرهنگ کهن این منطقه را به مسافران معرفی کنیم. غذاهای محلی داشته باشیم. مسافران بتوانند با لباس محلی گردش کنند و عکس بگیرند. همه این موارد را می‌شود به‌عنوان اشتغال‌زایی نگاه کرد.» ولی‌زاده تجربه 3ساله خودش در زمینه بوم‌گردی در شهرستان پاوه را اینطور با ما به اشتراک می‌‌گذارد: «ویژگی خاص این منطقه هم‌جواری با کردستان عراق است. این یعنی می‌توانیم با مردمی که هم زبان ما هستند، در تعامل باشیم. آنان بیشتر برای بحث درمان به ایران می‌آیند. با همکاری بخش خصوصی باید به فکر اسکان آنان و همراه‌سراها بود. در مرحله بعد در بوم‌گردی‌ها از آنان پذیرایی کرد و به‌دلیل اشتراک‌های فرهنگی و زبانی، می‌توانیم مطمئن باشیم که دفعه‌های بعدی نیز میزبان خودشان یا افرادی که معرفی می‌کنند باشیم.»
ولی‌زاده معتقد است اگر بحث دلالی از گردشگری سلامت در کرمانشاه حذف شود، راهی برای اشتغال‌زایی در کرمانشاه و شهرستان‌های مرزی باز می‌شود.
مشاغل پایدار، جایگزین کولبری
«علیرضا غفاری» اصالتا اهل روستای خانقاه در شهرستان پاوه است و 37سال دارد. اوایل دهه90 که کارشناسی ارشد زبان انگلیسی را گرفت، در یک ساختمان کوچک استیجاری آموزشگاه زبان انگلیسی دایر کرد و بعدها آموزشگاه زبان به یک مجتمع آموزشی فنی- حرفهای تبدیل شد. غفاری در بیشتر روستاهای محروم منطقه اورامانات کارگاه‌های کارآموزی برگزار کرد و بابت دوره‌های آموزشی از کارآموزان کم‌بضاعت شهریه‌ای نمی‌گیرد. روایت علیرضا غفاری اما، بعد از اینجا آغاز می‌شود که در آموزشگاه خودش دوره‌های گردشگری برگزار و با دعوت از ده‌ها کولبر منطقه به آنان آموزش گردشگری داد. هدفش هم حل معضل کولبری در مناطق مرزی کشور بود. برخی از این کولبران، حالا برای خودشان بوم‌گردی راه انداخته‌اند. برخی هم راهنمای گردشگران شده‌اند و به صنعت گردشگری منطقه پیوسته‌اند. او که مترجم نمایندگان یونسکو در ماموریت ثبت جهانی اورامانات هم بوده به همشهری می‌گوید:«کولبری سرنوشت محتوم بسیاری از نان‌آوران خانه در این منطقه است. من هم سعی کردم راهی برای اشتغال‌زایی و توسعه مشاغل پایدار در این منطقه پیدا کنم.»
غفاری می‌گوید که اورامانات، پتانسیل ویژه‌ای برای اشتغال‌زایی دارد که با دید کارآفرینی باید به آن نگاه کرد: «با حمایت میراث فرهنگی می‌شود
تک‌تک فرصت‌های شغلی را پیدا کرد. انتظار داریم در بحث جذب سرمایه، اتاق فکر تشکیل شود. باز شدن مرز شوشمی هم گردشگران بیشتری را به این منطقه جذب می‌کند. با بیشتر شدن گردشگر باید به فکر زیرساخت‌ها هم باشیم و در مرحله بعد با ورود گردشگران خارجی، ارزآوری داشته باشیم.» غفاری معتقد است با نگاه کارآفرینی می‌شود کولبری را برای همیشه از این منطقه حذف کرد و مشاغل پایدار را جایگزین کرد.
