غفلت 30 ساله در تربیت معلمان

رابعه تیموری-روزنامه‌نگار

این روزها تأمین نیروی انسانی به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های وزارت آموزش و پرورش تبدیل شده و بخش قابل‌توجهی از برنامه‌های وزارتخانه به رفع این چالش معطوف شده است. یکی از مهم‌ترین عواملی که چنین شرایطی را برای نظام تعلیم و تربیت کشور رقم زده، سونامی بازنشستگی معلمان است که بر اثر کم‌توجهی در دولت‌های گذشته، شاهد طغیان آن در دولت سیزدهم هستیم. در این میان، نکته امیدوارکننده، همت جدی وزارتخانه برای ساماندهی نیروی انسانی است که به موازات افزایش کمی نیروی انسانی، کیفیت‌بخشی نظام آموزش و پرورش را نیز مورد توجه قرار می‌دهد. در گزارش زیر به ابعاد مختلف ساماندهی نیروی انسانی در وزارت آموزش و پرورش پرداخته‌ایم و چالش‌ها و موانع این امر را بررسی کرده‌ایم:

مشکلی که نادیده گرفته شده
به‌گفته سیدمجتبی هاشمی، سرپرست مرکز برنامه‌ریزی منابع انسانی و امور اداری وزارت آموزش و پرورش، در سال‌جاری 90هزار فرهنگی بازنشسته می‌شوند و تعداد بالای بازنشستگان از مهم‌ترین عواملی است که وزارت آموزش و پرورش را با کمبود نیرو مواجه می‌کند. این رقم قابل توجه سرکلاف کمبود نیروی انسانی را به غفلتی 30ساله گره می‌زند که ریشه آن به دهه‌های 60 و 70 می‌رسد. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، در این دهه‌ها نیرو‌ی انسانی قابل‌توجهی وارد سیستم شد. نکته قابل توجه در این موضوع تراکم معلمان باسابقه و پیشکسوت در هنرستان‌ها و مدارس فنی‌و‌حرفه‌ای کشور است که بخش زیادی از آنها امسال بازنشسته می‌شوند.   اگرچه این اقدام که در قالب هدایت و مشاوره تحصیلی هدفدار محقق شده در افزایش اشتغال‌زایی و بهبود بازار کار جوانان نقش مؤثری ایفا می‌کند، اما از سوی دیگر مشکل کمبود نیروی انسانی در این مراکز آموزشی را دامن می‌زند و سبب می‌شود برای تأمین نیروی مورد نیاز، معلمان بازنشسته دوباره به‌کار گرفته شوند.

نیروهای تازه‌نفس در راهند
به‌گفته وزیر معلمانی که دارای مدرک کارشناسی هستند و زیر ۶۰سال دارند می‌توانند تا ۶۰سالگی به خدمت خود ادامه دهند و معلمانی که سن آنها زیر ۶۵سال است و مدرک کارشناسی‌ارشد دارند  می‌توانند تا ۶۵سالگی تدریس کنند. اگرچه کمبود بودجه برای جذب معلمان جوان مورد نیاز، وزارت آموزش و پرورش را به این راهکار ناگزیر کرده، اما از این نکته نباید غافل شد که به‌کارگیری معلمان بازنشسته، فارغ از تأثیر سوء آن بر اشتغال‌زایی جوانان، بخش قابل‌توجهی از دانش‌آموزان را از نعمت داشتن معلمان جوان و تازه‌نفس محروم می‌کند؛ البته این امر را نیز نباید نادیده گرفت که جذب و استخدام معلمان جدید به‌صورت ویژه در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته و افزایش شمار پذیرفته‌شدگان آزمون‌های استخدامی آموزش و پرورش نسبت به دولت‌های پیشین، گواهی بر این مدعاست. نیروی مورد نیاز آموزش و پرورش از طریق جذب فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان، برگزاری آزمون استخدامی و خرید خدمات آموزشی تأمین می‌شود. 28هزار دبیر و آموزگار و 11هزار مربی پرورشی نیروهایی هستند که از طریق آزمون استخدامی جذب می‌شوند و 3هزار و200سرباز هم که تا  اول تیرماه به خدمت نظام وظیفه اعزام شده‌اند، به‌عنوان سربازمعلم در مناطق مرزی، پرتراکم و نقاط عشایری مشغول خدمت می‌شوند.

بهسازی نیروی موجود
لزوم تأمین نیروی انسانی سبب نشده بهسازی سرمایه انسانی موجود مورد غفلت واقع شود و قریب به 900هزار معلم، مدیر و کادر اجرایی در حال خدمت، به‌صورت پیوسته در جریان توانمندسازی قرار می‌گیرند تا دانش و صلاحیت حرفه‌ای آنها به‌روز باشد. توانمندسازی این معلمان و مربیان در قالب دوره‌های ضمن خدمت رقم می‌خورد که براساس ضابطه‌های آموزشی به‌روز طراحی و اجرا می‌شوند. در این فرایند معلمان مدارس غیردولتی، مدیران مدرسه و مربیان پرورشی نیز از قلم نیفتاده‌اند و با گذراندن 60ساعت آموزش ضمن خدمت، دانش و توانمندی‌های خود را ارتقا می‌بخشند. احیای تربیت معلم که به احیای دانشگاه فرهنگیان وابسته است، از برنامه‌های جدی وزارت آموزش و پرورش به‌شمار می‌آید که افزایش کیفیت و کمیت نیروی انسانی را به‌صورت توأمان به‌دنبال دارد. برای دستیابی به این هدف مطلوب، ظرفیت پذیرش دانشجو در دانشگاه فرهنگیان 20درصد افزایش پیدا کرده است. این اقدامات می‌تواند تا اندازه‌ای نگرانی‌ها برای نابسامانی شرایط نیروی انسانی آموزش و پرورش را کاهش دهد و امید برای کمبودهای این حوزه را مرتفع سازد.