تعزیه آوانگارد

کارگردانان زن زیادی هستند که نمایش‌های متعددی را روی صحنه می‌برند اما نکته قابل توجه برای نمایش «علیا مخدره» اجرای ویژه برای بانوان است. در این سال‌ها نمایش- موسیقی‌های زیادی در فرهنگسرای نیاوران یا تالار وحدت روی صحنه رفته که مختص بانوان بوده اما تعداد نمایش های مخصوص بانوان حتی به اندازه انگشتان یک دست هم نمی‌رسد.علیا مخدره عنوان نمایشی به نویسندگی و کارگردانی مریم شعبانی است که اجرای خود را از ۲۶ مرداد‌ماه در تالار سوره حوزه هنری آغاز می‌کند؛ نمایشی که در میان دیگر نمایش‌های متعدد به شرط کیفیت خوب اجرا می‌تواند برای تماشاگرش لذتبخش باشد.


قصه 3 زن ادیب
این نمایش قصه‌ای گمشده در تاریخ درباره احوال 3 تن از زنان ادیب، نقاش و شاعر کاخ ناصرالدین شاه قاجار است که در جریان کتابت داستان امیر ارسلان نامدار با کمک خواهر ناصرالدین‌شاه به روایت قمر بنی‌هاشم در عاشورا می‌پردازند؛ موضوعی که شعبانی‌ می‌گوید کاملا مستند است. در این اثر نمایشی علاوه بر پرداختن به این اتفاق، تعزیه‌هایی مثل تعزیه «حضرت قاسم(ع)» و «حضرت علی‌اکبر(ع)» و نوحه‌خوانی «حضرت زینب(س)» نیز اجرا می‌شود.این نمایش نزدیک به 10بازیگر دارد.

تعزیه‌خوانی زنان
مریم شعبانی، کارگردان‌ تئاتر درباره انتخاب این اجرا به همشهری می‌گوید:«بیشترین فعالیتم در حوزه نمایشنامه‌های مستند تاریخی است. در این‌باره تحقیق و پژوهش می‌کنم و می‌نویسم و اینکه علاقه‌مند به تحقیق درباره نقش زنان در ‌ ایران، جهان و جهان اسلام هستم، افرادی که تفکر‌ات خاص و تأثیرگذار را در تاریخ رقم زدند.» وی با بیان اینکه این موضوعات جذاب می‌تواند و‌اقعیت‌ها را به تصویر بکشد، توضیح می‌دهد:«در این نمایش با توجه به قصه، از خوانش داستان امیرارسلان به روایت عاشورا می‌رسیم و تعزیه‌خوانی را روی صحنه داریم. تعزیه‌خوانی اشقیا و اتقیا که توسط بازیگران زن اجرا می‌شوند.»

نگاهی به بنیانگذار تعزیه زنان
شعبانی همچنین اضافه می‌کند:«زنان ایران در طول تاریخ ریشه‌های مذهبی داشته‌اند حتی در کاخ ناصرالدین‌شاه حتی با توجه به جریان‌های خرافه‌پسندی که وجود داشت، تعزیه توانست شکل و رنگ متفاوتی به‌خود بگیرد. این روایت هم مستند است و خواهر ناصرالدین شاه، بنیانگذار تعزیه زنان در ایران است.»

استفاده از موسیقی تعزیه، سنتی و قاجار
این کارگردان در ادامه به نام نمایش اشاره می‌کند و اینکه علیا‌مخدره در اصل 2 معنا دارد؛ یکی صفتی برای حضرت زینب(س) است و دیگر علیا مخدره عنوانی است که درباره سمت زنان به‌کار رفته است. وی در ادامه تصریح می‌کند:«علیا مخدره، ترکیبی از نمایش و تعزیه است و ما در این نمایش با یک تعزیه آوانگارد روبه‌رو هستیم و حتی تلاش کردیم در طراحی فرم خاص و منحصربه فرد باشد.» این بازیگر که پیش‌تر اجرای نمایش «فاطمه» را در تالار وحدت روی صحنه داشت، به بازی سایه‌ها نیز اشاره می‌کند:«در نمایش وقتی تعزیه توسط اتقیا خوانده می‌شود، شاهد بازی سایه هستیم. علاوه بر اجرای نمایش، تعزیه‌خوانی، شبیه‌خوانی نیز توسط بازیگران انجام می‌شود.در این اجرا از موسیقی سنتی و قاجاری هم استفاده کردیم و موسیقی تعزیه در کار وجود دارد.»
شعبانی همچنین در پاسخ به این سؤال که چرا از بازیگران چهره برای حضور در نمایش دعوت نکرده و اینکه چهره‌ها تضمینی برای پر شدن سالن‌ها می‌توانند باشند، پاسخ می‌دهد:«این نکته تا اندازه‌ای درست است اما ما گروهی به‌نام هنر مقدس داریم که به‌نظر تاکنون برندینگ خود را داشته است، در این گروه این جریان فکری است که توانسته مخاطبش را جذب کند.شاخصه ما در گروه حضور بازیگران چهره یا سلبریتی نیست.»