رونق و رکود در طالع اقتصاد

آخرین گزارش شاخص مدیران خرید (PMI)، روایت مساعدی از فعالیت‌های اقتصادی ندارد و از رسیدن آنها به مرز میان رونق و رکود حکایت دارد. اظهارات فعالان اقتصادی و اطلاعات ثبت‌شده در این شاخص که با عنوان شامخ توسط اتاق ایران منتشر می‌شود، نشان می‌دهد: در تیرماه بنگاه‌های اقتصادی با کاهش سفارشات جدید، کاهش موجودی مواداولیه و کاهش فروش مواجه بوده‌اند که هرکدام از این مسائل ریشه در اتفاقات منفی و مثبت اقتصادی دارد و درمجموع، شتاب رشد و رونق فعالیت‌ها را کاهش داده است. مشکلات تأمین برق صنعتی و کمبود شدید نقدینگی و عدم‌همکاری بانک‌ها در ارائه تسهیلات ازجمله چالش‌های اصلی فعالان اقتصادی در تیرماه بوده که از یک‌سو مقیاس فعالیت‌های صنعتی را کاهش داده و از سوی دیگر چرخه تأمین مالی خرید مواداولیه را با مشکل مواجه کرده است. درمجموع، اطلاعات گزارش شامخ تیرماه، بر ضرورت توجه سیاستگذاران به گره‌گشایی از کار بنگاه‌های اقتصادی و برنامه‌ریزی برای کمک به فعالیت آنها حکایت دارد؛ اما اصل ماجرا چیست؟
اقتصاد ایران پس از جراحی بهار1401 و حذف ارز ترجیحی، همچنان مسیر طولانی برای بهبودی در پیش دارد و در این میان با اجرای سیاست‌های انقباضی پولی، حداکثر تلاش برای کنترل رشد نقدینگی و کاهش شتاب تورم به‌کار گرفته شده است. این در حالی است که شوک‌های اقتصادی سال‌های اخیر، توان خرید خانوارها را به‌شدت کاهش داده و از همین مسیر تقاضای عمومی کالا و خدمت در اقتصاد افت کرده است. روی دیگر ماجرا، تقاضای سرمایه‌گذاری و سفته‌بازی در اقتصاد بوده که در جریان اجرای سیاست‌های پولی انقباضی، به‌دلیل کاهش تب تورم انتظاری عملا از بسیاری بازارها خارج شده و به کاهش بیش‌ازپیش تقاضا در اقتصاد منجر شده است. از نگاهی دیگر، ایران به دلایل مختلف دچار ناترازی انرژی شده و این مسئله به‌واسطه اولویت‌دهی به مصرف خانگی، در فصل سرما منجر به کمبود گاز برای صنایع شده و در فصل گرما نیز تأمین برق آنها را با چالش‌هایی مواجه کرده است. ازاین‌رو، فعالیت‌های اقتصادی در تیرماه از ناحیه تأمین برق با مشکلاتی مواجه بوده‌اند که روی میزان تولید و خدمات آنها تأثیر مستقیم داشته است. همکاری نکردن بانک‌ها در پرداخت تسهیلات به تولید نیز مانع دیگری است که تولیدکنندگان را از تأمین سریع و ارزان‌تر مواداولیه مورد نیاز محروم کرده است. نکته قابل‌توجه این است که بی‌توجهی ادامه‌دار نسبت به این مشکلات، شاخص امیدواری بنگاه‌ها به بهبود اوضاع را در آینده کمرنگ‌تر می‌کند که همین مسئله کار را برای برگرداندن فعالیت‌های اقتصادی به ریل درست سخت‌تر خواهد کرد. براساس اطلاعات شامخ تیرماه1402، انتظارات فعالیت کسب‌وکارها برای مردادماه برای چهارمین‌ماه متوالی کاهش پیدا کرده که بیانگر نگرانی روزافزون تولیدکنندگان از آتیه فعالیت خود است. البته بخشی از این کاهش خوش‌بینی، ناشی از تعطیلات تابستانی شرکت‌هاست که عملا با کاهش مقیاس و میزان فعالیت تولیدکنندگان تا حدودی به افت انتظار آنها از وضعیت تولید منجر می‌شود اما براساس داده‌های به‌دست‌آمده در‌گزارش شامخ، متأسفانه اعتماد به فعالیت در ماه‌های آینده به‌تدریج در حال تضعیف است و در بخش صنعت، این شاخص به کمترین مقدار در 13ماهه منتهی به تیرماه1402 رسیده است. با توجه به سیاست کلی دولت سیزدهم در حمایت از بنگاه‌های اقتصادی مشکل‌دار و راه‌اندازی و احیای واحدهای راکد و تعطیل، به‌نظر می‌رسد با تجدیدنظر در برخی از سیاست‌ها می‌توان با جلوگیری از افول بنگاه‌های تولیدی در فعالیت‌های روزمره، بسیار آسان‌تر واقعه را قبل از وقوع علاج کرد و مانع از شلوغ‌تر شدن فهرست بنگاه‌های مشکل‌دار شد.