جرقه مشروطیت در تهران زده شد
علیرضا زمانی-تهران‌پژوه
نهضت مشروطه را می‌توان به یک زلزله بزرگ سیاسی در تاریخ معاصر ایران تشبیه کرد. مردمی که قرن‌ها در نظام پادشاهی زندگی کرده بودند، برای نخستین بار در تاریخ ایران گرد هم جمع شدند تا با محدود کردن قدرت مطلقه شاه، این بار خود و نمایندگان‌شان در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و امور اداره کشور سهم داشته باشند. اما مشروطیت به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین وقایع تاریخ سیاسی معاصر ایران که با اعتراض به نظام پادشاهی، همراهی مردم برای کسب آزادی‌های فردی و مبارزه برای حاکمیت قانون به جای استبداد مطلقه پادشاهی شعله‌ور شد، از تهران کلید خورد.
اگرچه برخی از تاریخ‌شناسان نقطه آغاز نهضت مشروطه را مسجد خادم‌الملک و ماجرای بانک استقراضی روس‌ها دانسته‌اند و برخی ماجرای موسیو نوز بلژیکی و فلک کردن بازاریان و تجار تهرانی به‌دلیل گرانی قند را زمینه‌ساز شعله‌ور شدن نهضت مشروطه درنظر گرفته‌اند، اما قدر مسلم این است که نخستین جرقه مشروطه‌خواهی با همراهی مردم تهران، علما، روشنفکران و اقشار و گروه‌های مختلف سیاسی در تهران زده شد و سپس از پایتخت به دیگر نقاط کشور سرایت کرد.
بنابراین ردپای نهضت مشروطه از آغاز تا امضای فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین‌شاه را باید در جای‌جای تهران جست‌وجو کرد؛ از بست‌نشینی علما در مسجد امام‌خمینی(ره) (شاه سابق) و پس از آن در حرم شاه‌عبدالعظیم حسنی(ع)، تا ماجرای سفارت انگلیس و بست‌نشینی اصناف و گروه‌های مختلف اجتماعی و در نهایت تحریر پیش‌نویس فرمان مشروطیت در خانه پیرنیا، امضای فرمان مشروطیت در کاخ صاحبقرانیه و برگزاری جشن افتتاح مجلس شورای ملی در کاخ گلستان که همگی در اماکن تاریخی و مهم تهران رخ داده‌اند.
با وجود اینکه مشروطیت به گواه تاریخ در تهران آغاز شد، اما هنوز در پایتخت هیچ مکانی به‌عنوان نماد مشروطه‌خواهی ثبت نشده است. درحالی‌که در تبریز که بعدها به نهضت مشروطه پیوست، اکنون خانه کوزه‌کنانی که محل تجمع مشروطه‌خواهان تبریز بوده است به‌عنوان نماد و نشان مشروطه‌خواهی در این شهر شناخته می‌شود. به‌نظر می‌رسد باید در تهران هم مکانی را به‌عنوان نماد مشروطه‌خواهی مردم پایتخت به نهضت مشروطه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع سیاسی تاریخ معاصر ایران که تأثیر مستقیم بر سرنوشت مردم کشور داشته است، اختصاص داد.
