آفت به جان جنگل هیرکانی افتاد

زهرا رفیعی- روزنامه‌نگار

آفت‌‌هایی که به جان جنگل‌های هیرکانی و زاگرسی افتاده در کنار آتش‌سوزی‌های فصلی، عرصه را بر جنگل‌های کشور تنگ کرده است. اقدامات دیرهنگام، امکان احیای گونه شمشاد را در جنگل‌های شمال کشور گرفت. البته تلاش برای مقابله با آفات ادامه دارد و در برخی مناطق نهال‌های تازه، سر از خاک بیرون می‌آورند. حالا سناریوی جنگل‌های زاگرسی با آفتی که به جان بلوط‌ها افتاده است، ادامه دارد. عدم‌کنترل آفات جنگل‌ها البته تنها به سود جنگل‌خوارانی است که چشم‌اندازشان تولید زغال و ساخت ویلا در رویشگاه‌های طبیعی است.شب‌پره، بلایت، برگ‌خوار و قارچ از عمده‌ترین آفات شناسایی شده در جنگل های هیرکانی است. گونه شمشاد بیشترین درگیری را با این آفات دارد. حالا آفت بلایت به درختان زربین و کاج سیاه رسیده است و 7400هکتار از جنگل‌ها و ذخیره‌گاه کاج سیاه و سرو زربین که تنها گونه سرو خزان‌کننده و مقاوم به آهک است را درگیر کرده است.عمده آفاتی که در جنگل‌های زاگرس شناسایی شده جوانه‌خوار و برگ‌خوار بلوط است که مبارزه با آنها شروع شده است.

زمستان گرم و طغیان آفت
امید سجادیان، دبیر تشکل نهضت سبز زاگرس: جنگل‌های بلوط از مهم‌ترین اکوسیستم‌های کشور هستند؛ چراکه ۴۰درصد آب‌های کشور را فقط جنگل‌های زاگرس تامین می‌کنند، اما وسعت آنها از ۱۳هکتار به 6هکتار کاهش پیدا کرده است و نه‌تنها جنگل‌ها، بلکه مراتع و گونه‌های مختلف جنگل‌های زاگرس نیز تحت‌تأثیر قرار گرفته است. برای حفظ جنگل‌های زاگرس باید تلاش کرد؛ چراکه زندگی، معیشت، دامداری و باغداری انسان‌ها و جوامع محلی به این جنگل‌ها وابسته است. آفت‌های جوانه‌خوار، برگ‌خوار، بذرخوار بلوط و بیماری زغالی بلوط جزو اکوسیستم زاگرس هستند و به‌خودی خود آفت محسوب نمی‌شوند، اما زمانی به آفت تبدیل شدند که تعادل زیستی به‌هم خورد و این موجودات طغیان کردند. افزایش دما در زمستان طی سال‌های اخیر منجر به فعال شدن پاتوژن قارچ‌ها و همچنین گسترش جمعیت آفاتی مثل پروانه جوانه‌خوار بلوط شده است. آفت جوانه‌خوار هرساله با شروع تغییرات دما و رطوبت همزمان با جوانه‌زنی درختان بلوط در اوایل فروردین‌ماه با تغذیه از جوانه‌ها و برگ‌های درخت بلوط باعث تضعیف و آسیب‌پذیری درخت می‌شود.

نظر جمعی بر محلول‌پاشی زاگرس است
نقی شعبانیان، معاون جنگل سازمان منابع طبیعی کشور: از نظر کیفیت جنگل‌ها وضعیت خوبی نداریم. به‌خاطر شرایط اقلیمی منطقه خشک، نیمه خشک و بهره‌برداری بی‌رویه و غلطی که از اراضی منابع طبیعی و جنگلی ما شده، تعادل بیولوژیکی و اکولوژیکی جنگل‌های ما به هم خورده؛ لذا شاهد طغیان یکسری آفت‌ها و بیماری‌هایی هستیم که شاید به‌خودی‌خود تا چند سال قبل وقتی تعادل اکولوژیکی جنگل برقرار بود بیماری به‌حساب نمی‌آمدند. مبارزه با آفات و امراض یک موضوع خیلی پیچیده‌ای هست. سمپاشی که الان در کشور انجام می‌دهیم یک نوع محلول‌پاشی است که با ترکیبات بیولوژیکی و عمدتاً باکتریایی و گیاهی هست. چیزی به نام سموم شیمیایی در اراضی جنگلی و طبیعت به‌هیچ‌وجه استفاده نمی‌شود. از یکسری محلول‌های بیولوژیکی استفاده می‌کنیم که اینها را بی‌خطر نمی‌شناسیم، بلکه کم‌خطر هستند. در مبارزه با آفات که در فارس و کهگیلویه و بویراحمد شروع کردیم باید دقت کنیم به اکوسیستم جنگلی که حساس هست آسیبی وارد نشود؛ بنابراین کمیته‌های گیاه‌شناسی گیاه‌پزشکی با اعضایی که با تجربه هستند و از دانش بالایی برخوردارند در ستاد سازمان، مستقر هستند. علاوه بر این در استان‌ها هم کمیته‌های گیاه‌پزشکی هستند که همکاری می‌کنند با ما و درنهایت تصمیم  اینکه جایی محلول پاشی شود یا نه، نظر این کمیته‌هاست.

16هزار هکتار از جنگل‌های بلوط استان کهگیلویه و بویراحمد درگیر آفات برگ‌خوار و جوانه‌‌خوار بلوط است.

7400هکتار  از جنگل‌ها و ذخیره‌گاه کاج سیاه و سرو زربین در جنگل هیرکانی درگیر آفت بلایت شد.

35هکتار از جنگل‌های چهارمحال و بختیاری درگیر آفات و بیماری‌ است.

750هکتار  از مناطق آلوده به آفت استان کهگیلویه و بویراحمد محلول پاشی خواهد شد.

16هزار هکتار از جنگل‌های بلوط استان کهگیلویه و بویراحمد درگیر آفات برگ‌خوار و جوانه‌‌خوار بلوط است.

800هکتار از جنگل‌های مازندران منطقه ساری، عملیات کنترل آفات انجام شد.

100هزار  هکتار از جنگل‌های بلوط کهگیلویه و بویراحمد از سال1390 تا‌کنون  خشک شده‌ است.

آفت‌‌های جنگل هیرکانی:
پروانه تخم انگشتری
پروانه ابریشم ‌باف ناجور
شب‌پره شمشاد
پروانه سفید آمریکایی
سوسک قهوه‌ای برگ‌خوار توسکا
پروانه دم‌قهوه‌ای

روش‌های مقابله:
محلول‌پاشی (استفاده از محلول بی‌تی)
تله نوری
تله‌های فرمونی
قرق مناطق آلوده
احیا و بازسازی عرصه‌ها و قطع و حذف پایه‌های به‌شدت آلوده

آفت‌‌های جنگل‌های زاگرس:
کرم جوانه‌خوار
کرم برگ‌خوار بلوط
کرم بذرخوار بلوط
بیماری زغالی بلوط