گزارش
ایران، یک گام فراتر از تحریم‌ها
با وجود تحریم‌های سخت غرب علیه جمهوری اسلامی ، متخصصان غربی به پیشتازبودن ایران نسبت به تحریم‌ها اذعان کرده‌اند
رضا عمویی- روزنامه‌نگار
تحریم‌های غرب و آمریکا علیه ایران در 44سال گذشته همه بخش‌ها و حوزه‌های اقتصادی و سیاسی ایران را فرا گرفته‌اند، شرکت‌های نفتی را از معامله با ایران منع کرده‌اند، پای شرکای اقتصادی را از ایران بریده‌اند و در نهایت از 6سال پیش به این سو خود را در قالب «فشار حداکثری» بر ساختار جامعه ایرانی تحمیل کرده‌اند.
با این حال ایران در حدود نیم قرن گذشته در مواجهه با تحریم‌ها، تجربه دور زدن آنها را نیز به‌دست آورده است، تا آنجا که اکنون مسئله اصلی واشنگتن در مواجهه با تهران چگونگی جلوگیری از دور زدن تحریم‌ها توسط ایران است. منابع آمریکایی هم به موفقیت تهران در دور‌زدن تحریم‌ها اذعان دارند، تا آنجا که در میانه جنگ اوکراین، آمریکایی‌ها نگران آن هستند که ایران به روسیه ترفندهای بی‌اثر کردن و شکست تحریم‌های نفتی را بیاموزد.
اثرسنجی تحریم‌ها
با آنکه طی سال‌های گذشته همواره بخش عمده تحریم‌های آمریکا و غرب متوجه بخش نفتی به‌عنوان بخش اصلی اقتصاد ایران بوده است، اما وضعیت خرید و فروش و تعاملات نفتی ایران یکی از بهترین نشانه‌ها درباره میزان اثرگذاری تحریم‌ها علیه ایران است. وبگاه آمریکایی بلومبرگ حدود یک ماه پیش در گزارشی نوشت، ایران در حال حاضر بیشترین میزان نفت خام در 5سال گذشته را صادر می‌کند. همچنین بنا بر اعلام مؤسسه‌هایی نظیر کپلر، SVB انرژی اینترنشنال، FGE و آژانس بین‌المللی انرژی، میزان صادرات نفت ایران در حال حاضر به بالاترین میزان از زمان اعمال مجدد تحریم‌های آمریکا در سال 2018رسیده است و بیشتر این محموله‌ها به سوی چین، بزرگ‌ترین واردکننده نفت جهان می‌رود. در واقع افزایش فروش نفت ملموس‌ترین علامتی است که نشان می‌دهد که ایران با وجود تحریم‌ها‌توانسته روابط اقتصادی خود را در منطقه ترمیم کند. به گفته مؤسسه کپلر، با اینکه تحریم‌های آمریکا پابرجاست، صادرات محموله‌های نفت خام ایران از پاییز گذشته دوبرابر شده و در‌ماه می به 1.6میلیون بشکه در روز رسیده است. روز شنبه نیز یک گروه از سناتورهای جمهوری‌خواه با ابراز نگرانی از تداوم فروش نفت ایران به‌رغم تحریم‌های آمریکا، خواهان اقدامات بیشتر دولت جو بایدن برای توقف صادرات انرژی ایران شدند.
شرکت‌های مالی همکار ایران در خارج
راه‌های مختلفی برای دور زدن تحریم‌ها از سوی ایران وجود دارد و وبگاه آمریکایی پولیتیکو در این ارتباط معتقد است که جمهوری اسلامی ایران با ساختن ساختار اقتصادی موازی و خصوصی در خارج از مرزهای خود از طریق شرکت‌های تجاری و بانک‌های خارجی مستقر در اروپا و آمریکا توانسته کنترل‌ها و محدودیت‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا در اجرای تحریم‌ها را ناکام بگذارد. براساس این گزارش، بانک‌های غربی مانند کومرتس‌بانک(Commerzbank) و دویچه بانک(Deutsche Bank) آلمان و همچنین شرکت خدمات‌بانکی و سرمایه‌داری سیتی‌گروپ (Citigroup) در آمریکا نقش مهمی در کمک به ایران برای کسب درآمدهای صادرات نفتی خود از طریق معاملات خارج از چارچوب‌های معمول ایفا می‌کنند.
معاملات پایاپای
تهاتر و یا معاملات پایاپای از دیگر روش‌های ایران برای بی‌اثر کردن و دور زدن تحریم‌ها طی همه سال‌های گذشته بوده‌‍‌‌اند. پولیتیکو در این ارتباط گزارش می‌دهد که حجم معاملات تحریم‌گریز پایاپای که توسط شبکه فعالان بازرگانی ایران و دیگر کشورها انجام می‌شود، به بیش از ده‌ها میلیارد دلار در سال می‌رسد. این معاملات به دلیل عدم‌استفاده از ارز، قابلیت تحریم را نخواهند داشت. گزارش بانک جهانی در اواخر پاییز سال گذشته نیز نشان می‌دهد که اقتصاد ایران توانسته نشانه‌هایی از رشد را تجربه کند. به گفته بانک جهانی، آنچه موجب ادامه حیات صادرات نفت ایران می‌شود، «صادرات غیرمستقیم به چین» است و در موارد متعددی این صادرات نفت به‌صورت پایاپای با دیگر کالاها انجام شده است.
