اورژانس در وضعیت اورژانسی

محمد جعفری، روزنامه‌نگار

برای نجات جان انسان‌ها، به هر جایی می‌روند؛ از کوچه‌های تنگ در بافت‌های فرسوده جنوب شهر تا روستاهای دورافتاده و بدون امکانات. از صحنه تصادفات رانندگی تا مناطق زلزله‌زده. امدادگران اورژانس با اینکه از کمترین امکانات برخوردار هستند اما حرفه‌شان نجات جان انسان‌هاست و پس از پایان هر ماموریت با عشق و علاقه برای ماموریت بعدی آماده می‌شوند. دکتر جعفر میعادفر، رئیس سازمان اورژانس کشور در گفت‌وگویی اختصاصی با همشهری سرنخ به مسائل و مشکلات مختلف اورژانس پرداخت و از چالش‌هایی گفت که باعث می‌شود امدادگران اورژانس گاهی دیر به محل وقوع حوادث برسند.



اورژانس کشور در حال حاضر در چه شرایطی به سر می‌برد و خدمت‌رسانی به شهروندان با چه کیفیتی انجام می‌شود؟
در حال حاضر در سراسر کشور 3200پایگاه داریم که از این تعداد بیش از 1800پایگاه جاده‌ای است. بیش از 1300پایگاه شهری و 52پایگاه هوایی داریم که یکی از آنها برای هواپیما و 51مورد دیگر برای بالگرد است. حدود 26هزار نفر پرسنل اورژانس در سراسر کشور فعال هستند. حدود 5هزار آمبولانس در اختیار داریم. در کلانشهرها حدود 300دستگاه موتورلانس فعال است. 60  اتوبوس آمبولانس در اختیار داریم و سالانه حدود 5میلیون ماموریت انجام می‌دهیم که حدود 600تا 700هزار مورد مربوط به حوادث ترافیکی است و بقیه به بیماری و تماس‌های مردمی ارتباط پیدا می‌کند.

با وجود امکانات و پرسنلی که در اختیار دارید اما باز هم شهروندان گله دارند که گاهی اورژانس دیر به محل وقوع حوادث می‌رسد. دلیل این تأخیر چیست؟
در سیستم دیسپچ وقتی شهروندی تماس می‌گیرد، تریاژ یا اولویت‌بندی را 4مرحله‌ای کرده‌ایم. نباید انتظار داشته باشیم اورژانس برای همه بیماران در همه حالت‌های مختلف در یک زمان برسد. در بیمارستان هم اولویت‌بندی وجود دارد. مریضی که مشکل شکمی حاد دارد باید سریع به اتاق عمل منتقل شود اما بیماری که سرماخورده می‌تواند یک ساعت منتظر پزشک بماند و برای او اتفاقی نمی‌افتد. اما جالب است که بیماری که مشکل شکمی حاد دارد زبانش کار نمی‌کند که وضعیتش را بیان کند؛ اما بیماری که کمتر مریض است بیشتر شاکی می‌شود. بیمارانی که در وضعیت اورژانسی هستند باید به آنها در حدود 8، 7دقیقه رسید اما بیمارانی که کمتر مشکل دارند را می‌شود در زمان‌های مختلف رسیدگی کرد. علاوه بر این، اورژانس باید به فوریت‌های پزشکی رسیدگی کند. قرار نیست که اقدامات معمولی را انجام دهیم. بعضی از افراد هم از اورژانس سوءاستفاده می‌کنند؛ چرا که خدمات ما رایگان است.

میانگین رسیدن امدادگران اورژانس به محل حادثه چند دقیقه است؟
در عموم شهرها زمان رسیدن آمبولانس کمتر از 8دقیقه است. مشکلی هم وجود ندارد. در شهرهای بزرگ‌تر هم این زمان حداکثر10دقیقه است. و بزرگ‌ترین مشکل در کلانشهرها و شهر تهران است. با وضعیت ترافیک اگر سر هر خیابان هم یک آمبولانس بگذاریم باز هم دیر می‌رسیم. در حال حاضر هم تلاش می‌کنیم این وضعیت را به کمک موتورلانس‌هایی که در اختیار داریم مدیریت کنیم. اگر موتور نبود در تهران با فاجعه روبه‌رو می‌شدیم. از طرفی تعداد ماموریت‌های شهرهای بزرگ ما زیاد است. حدود یک تا 2میلیون ماموریت در بقیه شهرها انجام می‌شود. بنابر این چون تعداد ماموریت‌ها زیاد است و تعداد پایگاه‌ها بر مبنای توسعه شهرها افزایش پیدا نکرده است دیر می‌رسیم. مثلا هر پایگاه جاده‌ای در‌ماه 10تا 20ماموریت می‌رود اما هر پایگاه شهری روزانه 10تا 15ماموریت انجام می‌دهد. به همین دلیل برای کاهش زمان در برنامه‌های ماست که اورژانس موتوری را توسعه بدهیم. در جاده‌ها وضعیت‌مان بد نیست. میانگین رسیدن اورژانس در جاده‌ها 14دقیقه است.

در تهران چه تعداد آمبولانس و موتورلانس فعال است؟
در تهران 200آمبولانس و 150موتورلانس داریم اما مشکلات دیگری هم وجود دارد. مثلا در شرق تهران کمبود بیمارستان داریم. ما بیمار را از تهرانپارس و پردیس باید به بیمارستان شهدای تجریش منتقل کنیم. بیمار می‌گوید چرا دیر آمدید؟ مردم همه امیدشان به این است که اورژانس می‌آید و حق دارند اما علت تأخیر را نمی‌دانند. در چند روز گذشته 5نفر از تکنیسین‌های ما کتک خورده‌اند. همکار ما می‌گوید اجازه بدهید من اول کار بیمار را انجام بدهم اما همراه بیمار عصبانی است و...

وضعیت پایگاه‌های اورژانس در پایتخت چگونه است؟
ما باید در تهران 450پایگاه داشته باشیم اما با کمبود 50درصدی مواجه هستیم. تهران باید 800آمبولانس داشته باشد اما 220آمبولانس فعال داریم و حدود 50آمبولانس فرسوده. از طرف دیگر فقط آمبولانس و پایگاه هم نیست باید نیروی کافی هم در اختیار باشد و برای داشتن نیرو نیاز به منابع مالی است. اگر منابع مالی وجود داشته باشد همه این امکانات فراهم می‌شود.

با وجود همه کاستی‌هایی که به لحاظ امکانات در اورژانس وجود دارد، اما همکاران شما موفقیت‌های زیادی هم داشته‌اند. درباره کارهایی که با وجود کمبود امکانات انجام می‌دهید صحبت کنید.
یکی از خدمات ما امدادرسانی به بیماران قلبی است که به‌صورت ویژه انجام می‌شود. به‌طور شبانه‌روزی بیمارانی که در شهرهای بزرگ دچار حمله قلبی می‌شوند، همکارانم این افراد را در محل مانیتور می‌کنند و نوار قلب‌شان را به مرکز دیسپچ می‌فرستند. درصورتی که بیمار دچار سکته قلبی شده باشد او را به‌طور مستقیم به بیمارستان هدفی که در هر شهر وجود دارد منتقل می‌کنند و کارهای تخصصی برای بیمار انجام می‌شود و این کار زمان را برای بیمار کوتاه می‌کند. درباره بیمارانی که دچار سکته مغزی شده‌اند نیز اگر این افراد در زمان کوتاهی به آنها رسیدگی و اقدامات درمانی برای آنها انجام شود می‌توانند به‌عنوان یک فرد سالم به زندگی برگردند و هرچه این زمان طولانی شود بیماران دچار عوارض و مشکلات می‌شوند و سلامت فرد مختل می‌شود.

یکی از خدمات اورژانس به شهروندان، به‌خصوص در مناطق دورافتاده، حوادث جاده‌ای یا بحران‌ها امداد هوایی است. در این‌باره بیشتر توضیح دهید.
در اورژانس هوایی هم اغلب این پایگاه‌ها در مناطق محروم مستقر هستند. هم برای انتقال مادران باردار از مناطق صعب‌العبور استفاده می‌شود و هم برای حوادث ترافیکی و همچنین برای انتقال اعضای پیوندی. انتقال اعضای پیوندی برای ما و بیمارستان‌ها هزینه‌های زیادی دارد اما همه این تلاش‌ها به‌صورت رایگان انجام می‌شود. در سال گذشته، 400مادر باردار را با اورژانس هوایی منتقل کردیم. در برخی مناطق مثل یاسوج که عشایر ساکن هستند، گاهی دسترسی زمینی وجود ندارد و فقط از طریق اورژانس هوایی امکان امدادرسانی وجود دارد. نکته جالب اینکه در این مناطق مردم خودشان برای امدادرسانی بهتر با صاف‌کردن زمین و جمع‌آوری سنگ‌ها پد بالگرد درست می‌کنند. بارها اتفاق افتاده در بالگرد و هنگام انتقال، مادری زایمان کرده است. در سال‌1401بیش از 2هزار زایمان در اورژانس پیش‌بیمارستانی انجام شده است.

بین صحبت‌هایتان از موتورلانس یا اورژانس موتوری صحبت کردید. این موتورها چه کارایی دارند و تا چه میزانی در کار امدادرسانی مؤثر هستند؟
ما بخش موتورلانس را در یکی،دو سال اخیر توسعه داده‌ایم و بخش عمده‌ای از ماموریت‌هایمان در کلانشهرها با موتورلانس انجام می‌شود. در برخی مناطق به‌خصوص بافت‌های فرسوده آمبولانس نمی‌تواند عبور کند اما موتور می‌تواند برود و اقدامات درمانی انجام شود. آمارهای ما نشان می‌دهد درحدود 70درصد از ماموریت‌ها با موتور، کار مریض انجام می‌شود و دیگر نیازی به آمبولانس نیست. با این کار هم مدیریت زمان انجام می‌شود، هم رضایت مردم کسب می‌شود و هم هزینه‌ها کاهش می‌یابد. موتورلانس تقریبا همه امکانات آمبولانس را دارد؛ فقط نمی‌تواند بیمار را منتقل کند.

همه وقتی دچار مشکل می‌شوند از اورژانس کمک می‌گیرند. حالا که اورژانس به لحاظ امکانات در مضیقه و تنگنا قرار دارد دولت چه کمکی انجام داده است؟
پس از 6سال شورای‌عالی سلامت با حضور رئیس‌جمهور محترم تشکیل شد. در این جلسه مباحث مختلفی مطرح شد. یکی از این نکات سرویس لوکیشن بود. این موضوع یکی از چالش‌های جدی اورژانس است. در شرایط اضطرار وقتی با 115تماس گرفته می‌شود یکی از مهم‌ترین سؤال‌ها آدرس است. مریض یا همراهش ممکن است در شرایط بحرانی باشد و نتواند حتی آدرس خانه‌اش را درست اعلام کند. با استفاده از سرویس لوکیشن، با تماس فرد، آدرس او نشان داده می‌شود و این مشکل برطرف می‌شود و از این طریق می‌شود در زمان صرفه‌جویی کرد. با این مصوبه سرویس لوکیشن در چند استان برقرار شده و در حال توسعه است.
نوسازی آمبولانس‌ها یکی دیگر از مصوبات این جلسه بود که سازمان برنامه مصوب کرد که سالانه 15درصد از آمبولانس‌ها نوسازی شود. در سال‌جاری 3500میلیارد تومان برای تامین آمبولانس اختصاص داده شده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌های اورژانس، فرسودگی آمبولانس‌ها است. ما 3هزار آمبولانس فرسوده داریم که بیش از 15سال کار کرده‌اند و قابل استفاده نیستند و باید جایگزین شوند. ما مناقصه‌ای را ترتیب داده‌ایم که 500دستگاه آمبولانس تهیه کنیم. اعتبار ریالی را در اختیار داریم اما اعتبار ارزی نداریم. باید 35میلیون دلار تامین شود که انتظار داریم به‌زودی تامین شود تا بخش کوچکی از ناوگان‌مان را ترمیم کنیم و هزار تا 1500دستگاه آمبولانس جدید وارد ناوگان‌مان کنیم. در این جلسه همچنین قرار شد نکات آموزشی با موضوع اورژانس و کمک‌های اولیه برای کتاب‌های درسی دانش‌آموزان تهیه شود.

مزاحمت‌های تلفنی یکی از مشکلات همیشگی ارگان‌های امدادی بوده است. آیا همچنان مزاحمت‌های تلفنی برای اورژانس وجود دارد؟
متأسفانه بله و حدود 10درصد از تماس‌گیرندگان با اورژانس مزاحم تلفنی هستند. هفته قبل مکاتبه‌ای با دادستان کل کشور انجام شد که مشکلات اورژانس بررسی شود و قرار شد با افراد مزاحم طوری برخورد شود که برای‌شان بازدارندگی به‌وجود بیاید. درباره مزاحمت‌های تلفنی، تلفن فرد مزاحم قطع می‌شود یا اقدامات دیگری درباره او انجام می‌شود اما به‌نظر می‌رسد این کارها کافی نیست؛ چرا که همچنان این مزاحمت‌ها ادامه دارد و حدود 10درصد از تماس‌ها با اورژانس، مزاحمت تلفنی است. به‌نظر می‌رسد باید برای این افراد محرومیت‌های اجتماعی درنظر گرفته شود. وقتی فردی برای اورژانس مزاحمت ایجاد می‌کند مدتی موظف شود پایگاه اورژانس را نظافت یا تجهیر کند و... مثلا در بین مزاحمت‌ها فردی را داریم که در یک روز 240مرتبه تماس گرفته و مزاحمت ایجاد کرده است.

یکی از حوادث تلخی که درباره اورژانس شنیده می‌شود موضوع درگیری و ضرب و شتم ‌تکنیسین‌هاست و این موضوع پرتکرارتر از قبل شده است. در این‌باره چه تمهیداتی اندیشیده‌اید؟
چند روز قبل در خرم‌آباد اتفاقی افتاد که چند نفر که وضعیت مناسب و عادی نداشتند به اورژانس حمله کردند. آنها تکنیسین‌ها را کتک زدند و یکی از آنها آمبولانس را سرقت کرد و در راه با چند خودروی دیگر تصادف کرد. چنین رفتاری روزبه‌روز بیشتر می‌شود و باید فکری به حال چنین افرادی کرد. در فاصله‌ای کوتاه 5مورد حمله به امدادگران اورژانس در بروجرد، خرم‌آباد، قزوین و... داشته‌ایم. سرقت آمبولانس مورد تازه‌ای بود که اوج بحران را نشان می‌دهد.

اگر ناگفته‌ای باقی مانده است بیان کنید.
ما در اورژانس چند مشکل عمده داریم؛ اول مشکل اعتباری به‌خصوص در بحث اورژانس هوایی. ما با وجود اینکه 52پایگاه اورژانس هوایی داریم اما هنوز یک ردیف مشخص برای اورژانس هوایی درنظر گرفته نشده است. دائم برای تامین اعتبار آن مشکل داریم و حدود 6‌ماه است که هزینه‌های آن را پرداخت نکرده‌ایم. بالگردهای ما به‌صورت خرید خدمت است. از ارتش، وزارت بهداشت و... اجاره می‌کنیم و 6‌ماه است که بدهکاریم. در بحث آمبولانس مشکل جدی است و از دولت محترم انتظار داریم که این مشکل برطرف شود و نیاز به ارز داریم. اینها مشکلات اولیه کار ما است.


تست اورژانس هنگام مصاحبه با رئیس اورژانس
در بین مصاحبه با رئیس سازمان اورژانس کشور قرار بر این شد که زمان رسیدن آمبولانس اورژانس به ماموریتی فرضی را تست کنیم. خبرنگار همشهری با مرکز اورژانس که در طبقه پایین محل مصاحبه قرار داشت تماس گرفت و ادعا کرد که دوستش حال خوبی ندارد. اعلام شد که بیمار فرضی ما 50ساله است و سابقه قلبی دارد و عرق کرده و درد قفسه سینه دارد و... نیاز به کمک فوری دارد. اپراتور اورژانس علائم بیمار را پرسید و آدرس را گرفت. آدرسی که اعلام شد درست روبه‌روی ساختمان اورژانس کشور بود. اپراتور اورژانس راهکارهایی را برای کمک به بهبود وضعیت بیمار اعلام کرد و گفت که آمبولانس را اعزام می‌کند. انتظار برای رسیدن آمبولانس کمتر از 7دقیقه طول کشید و امدادگران خود را به محل اعلام شده که از دفتر رئیس سازمان اورژانس کشور قابل دیدن بود رساندند. آنها وقتی بیماری در محل ندیدند با خبرنگار همشهری تماس گرفته و ماجرا را پیگیری کردند.