فلز آینده؛ عنصری که از طلا ارزشمندتر است

اسفندماه سال گذشته بود که خبر رسید ایران به جمع کشورهای دارای ذخایر لیتیوم جهان پیوسته است. معاون امور معادن سازمان صنعت، معدن و تجارت استان همدان با بیان اینکه 2معدن لیتیوم در دشت «قهاوند» همدان کشف شده است، تأکید کرد که گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری از این ماده معدنی در حال اخذ است. کشف این معدن که گستره‌اش ۵ تا ۶‌کیلومترمربع و به اندازه مساحت دشت قهاوند است، ‌۴‌سال زمان برده و میزان ذخیره قطعی این فلز استراتژیک ۸میلیون و ۵۰۰‌هزارتن اعلام شده است.

مریم کاظم کارشناس شیمی
لیتیوم با نماد شیمیایی Li یک فلز قلیایی نقره‌ای سفید محسوب می‌شود که سبک‌ترین عنصر جامد شناخته‌شده جهان است. به‌خاطر رنگش گاهی لقب «طلای سفید جدید» هم به آن داده می‌شود! این فلز به‌شدت آتش‌گیر است و با آب و هوا واکنش می‌دهد و اکسید می‌شود. به‌خاطر همین شکل فلزی آن معمولا در روغن‌های صنعتی یا نفت نگهداری می‌شود. لیتیوم به شکل یونی در آب اقیانوس‌ها وجود دارد و به شکل نمک در خاک یافت می‌شود. به‌دلیل ویژگی‌های خاص ازجمله سبک‌بودن، استفاده از آن روزبه‌روز در حال گسترش است. به همین دلیل به آن فلز آینده هم می‌گویند.
لیتیوم به‌خاطر سبک‌بودن و ویژگی‌های مهم دیگر در قطعات الکترونیکی کاربرد فراوانی دارد، ولی یک مشکل اساسی پیش روی استفاده روزافزون آن وجود دارد. درحال حاضر، استخراج لیتیوم کار بسیار دشواری محسوب می‌شود و بسیاری از کشورها دانش کافی و توانایی استخراج آن به‌طور کامل را ندارند. به همین دلیل هم استفاده از لیتیوم در دنیا آنگونه که باید، نبوده است. اگرچه برخی کشورها از آن استفاده نمی‌کنند، ولی به مرور در آینده، استفاده از این فلز بیشتر و بیشتر خواهد شد.
در حال حاضر از لیتیوم برای تولید داروهای افسردگی و اختلال دو‌قطبی استفاده می‌شود. داروهای تولید‌شده با لیتیوم میل به‌ خودکشی را در افرادی که به این سمت رفته‌اند، کاهش می‌دهد. در ساخت باتری‌های لیتیومی از این فلز استفاده می‌شود؛ باتری‌هایی که در وسایل الکترونیکی مانند گوشی‌های همراه، لپ‌تاپ و حتی ساعت یافت‌ می‌شود.
یکی از مهم‌ترین موارد استفاده از لیتیوم ساخت باتری‌های مخصوص قلب است. این باتری‌ها البته یک‌بار مصرف بوده و قابل شارژ نیستند. ولی در باتری‌های قابل شارژ لیتیومی، در واقع ما با شکل آلیاژ یا نمک روبه‌رو هستیم. مانند خودروهای برقی که در آنها از اینگونه باتری‌ها که قابلیت شارژ دارند، استفاده می‌شود.
همچنین آلیاژهای لیتیومی در ساخت فضاپیما و هواپیما کاربرد دارند. ضمن آنکه از لیتیوم برای ساخت شیشه و سرامیک‌هایی با مقاومت حرارتی بالا استفاده می‌شود. از نمونه‌های بارز آن، می‌توان به تلسکوپ‌های مختلف و همچنین پریسکوپ‌ زیردریایی‌ها اشاره کرد.