رکوردداران برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی

محمد باریکانی-روزنامه نگار

4استان کشور رکورددار برداشت آب‌های زیرزمینی در 40سال اخیر هستند و براساس اعلام شرکت مدیریت منابع آب ایران، استان‌های خراسان رضوی، فارس، کرمان و اصفهان بیشترین برداشت بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی را به‌خود اختصاص داده‌اند.خراسان رضوی اما رکورددار بیشترین برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی اعلام شده است که به‌گفته کارشناسان به‌نظر می‌رسد در سال آبی جدید با بحران جدی آب مواجه شود و حتی به سمت جیره‌بندی آب حرکت کند. خراسان رضوی همچنین با بیشترین میزان تراز منفی آبخوان‌ها مواجه شده و حجم برداشت آب از سفره‌های آب زیرزمینی این استان به اعلام شرکت مدیریت منابع آب ایران به 30میلیارد مترمکعب رسیده است. فارس، کرمان و اصفهان در رتبه‌های بعدی پس از خراسان رضوی در موضوع برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی قرار دارند.

لزوم تغییر مدیریت منابع آب در استان های بحرانی
محمد درویش، رئیس کمیته محیط‌زیست کرسی سلامت اجتماعی یونسکو: بدترین وضعیت برداشت آب‌های زیرزمینی کشور متعلق به خراسان رضوی است و میزان تراز منفی آبخوان‌ها در این استان طی 40سال اخیر به بیش از 30میلیارد مترمکعب رسیده است. این وضعیت نگران‌کننده است. دلیل اینکه خراسان رضوی در مورد سفره‌های آب زیرزمینی بدترین و بحرانی‌ترین وضعیت را در کشور دارد، به این خاطر است که عمق آبخوان‌های این استان بیشتر است و با وجود آنکه خراسان رضوی مخازن بزرگ آبخوان زیرزمین را داشت، اما با توجه به اینکه میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی در این استان بیشتر بود، عمق فاجعه روی زمین نشان داده شد. دشت نیشابور به طول 36کیلومتر شکاف برداشت حاصل فرونشست زمین است؛ بنابراین اگر در مشهد اتفاق خاصی رخ ندهد و بارندگی بسیار خوبی اتفاق نیفتد تا پایان سال آبی جاری ممکن است بحران جدی آب رقم بخورد. آب منطقه‌ای خراسان رضوی مجبور به حفر چاه‌های بیشتر برای تامین آب شده‌ که به‌معنای برداشت بیشتر از سفره‌های آب زیرزمینی در این استان است. دشت توس در خراسان رضوی نیز نخستین دشت ممنوعه اعلام شده ایران از دهه 40تاکنون است؛ به همین دلیل خراسان رضوی چاره‌ای ندارد که به سمت احداث تصفیه‌خانه‌های مدرن برای تصفیه و بازچرخانی میزان آب ورودی به این استان برود. در مراحل بعد نه‌تنها خراسان رضوی که استان‌های درگیر با بحران آب‌های زیرزمینی باید بر صنایع سبز متمرکز شوند؛ به عنوان مثال اقتصاد خراسان رضوی باید به سرعت به سمت گردشگری مذهبی، سلامت و تاریخی حرکت کند. همچنین باید توسعه صنایع آب‌بر متوقف شود. همین حالا ده‌ها صنعت آب‌بر در خراسان رضوی در حوزه فولاد و نیروگاه‌های حرارتی و سیمان در حال ساخت است که این روند باید محدود یا متوقف شود تا نیاز به برداشت بیشتر آب از سفره‌های آب زیرزمینی نباشد. کشاورزی آب‌بر این استان نیز باید به سرعت به سمت آبیاری گلخانه‌ای حرکت کند تا حجم هدررفت آب در این استان کاهش چشمگیر داشته باشد.