چرا عربستان جام جهانی را نخواست؟

محمدرضا نصیری

بیشتر تحلیل‌ها از ولخرجی‌های عربستان در جذب ستاره‌های بزرگ فوتبال نظیر بنزما، رونالدو، کانته و... این بود که آنها با این جلب‌توجه‌ها دنبال کسب میزبانی جام‌جهانی 2030هستند تا از رقیب اقتصادی و ایدئولوژیک خود در منطقه یعنی قطر عقب نیفتند. حالا با انصراف این کشور از میزبانی در رقابت با اسپانیا، پرتغال و مراکش این تحلیل عملا مردود شده است. البته این بخشی از تحلیل‌ها بود. دلایل زیادی بر این ریخت‌وپاش‌ها ذکر شده؛ ازجمله اینکه دولت سعودی دنبال تطهیر نام خود در افکار عمومی جهان است تا هر بار با شنیدن نام این کشور همه به یاد جمال خاشقچی نیفتند. ولیعهد بن‌سلمان سال‌های اخیر تلاش زیادی برای بهبود وجهه خودش و کشورش داشته، اقداماتی نظیر ارتباط با کشورهای دیگر، ژست ایستادن مقابل آمریکا و همچنین مقاومت در برابر عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی برخلاف کشورهای عربی متحد برای به‌دست آوردن دل جهان اسلام، اعطای حقوق شهروندی به زنان و حق رانندگی و حضور در ورزشگاه‌ها، برگزاری رویدادهای مهم بین‌المللی در عرصه سرگرمی و موسیقی و هنر، کشاندن پای ستاره‌های بزرگی مثل مسی به عربستان برای تبلیغ گردشگری، توسعه گردشگری، هدف‌گذاری برای رهایی کامل از وابستگی به درآمد نفت در آینده‌ای نزدیک و...
آیا عربستان برای تطهیر نام خود به میزبانی جام جهانی 2030نیاز دارد؟ پاسخ منفی است. کشور قطر برای کسب میزبانی جام‌جهانی 2022مبلغ 222میلیارد دلار هزینه کرد. گران‌ترین جام‌جهانی تاریخ پیش از این رویداد متعلق به کشور روسیه در سال2018با 18میلیارد دلار بود. یعنی قطری‌ها برای این مسابقات 204میلیارد دلار از گران‌ترین جام‌جهانی تاریخ بیشتر هزینه کردند؛ 13.5برابر هزینه جام‌جهانی روسیه. این مبلغ در رشوه به فیفا و یوفا و سایر نهادها و کشورهای دارای حق رای، ساخت 8ورزشگاه ازجمله ورزشگاهی که در پایان رقابت‌ها به‌کل جمع شد، تبلیغات و... صرف ‌شد.
حالا هزینه‌ای را که قطری‌ها کردند، با ریخت‌وپاش اخیر دولت عربستان برای خرید ستاره‌های نامی و تحویل آنها به باشگاه‌های بزرگ این کشور مقایسه کنید. همه پولی که قرار است برای این ستاره‌ها هزینه شود شاید به یک میلیارد دلار هم نرسد؛ کمتر از یک‌دویستم هزینه‌ای که قطر برای جام‌جهانی متحمل شد. قطر با جام‌جهانی 2022نه چهره‌اش تطهیر شد، نه اقتصادش قدرتمندتر از قبل. حتی برخی ستاره‌های سابق فوتبال نظیر اریک کانتونا، تونی کروس و نهادهای مردمی تماشای جام‌جهانی را تحریم کردند. ادعاهای متفاوتی درباره تعداد کارگران خارجی که در جریان ساخت ورزشگاه‌ها کشته شدند، مطرح شد که این آمار از 1400نفر تا 6500و حتی به روایتی 15هزار کارگر در نوسان بود. درخلال مسابقات نیز گزارش‌هایی از بدرفتاری با کارگران، داوطلبان و برده‌داری قطری‌ها انتشار یافت. بنابراین جام‌جهانی با آن هزینه نجومی کمکی به بهتر شدن وجهه قطر در افکار عمومی جهان نکرد و تا سالیان سال هر کس درباره این دوره حرف بزند، کشته شدن کارگران خارجی، برده‌داری، رشوه، جام‌جهانی زمستانی و... را به یاد می‌آورد.
حالا عربستان بدون متحمل شدن چنین هزینه‌هایی راه خودش را در پیش گرفته است و به‌نظر می‌رسد نتیجه بهتری هم بگیرد. وقتی کریستیانو رونالدو از زندگی در این کشور ابراز رضایت می‌کند، وقتی پس از گلزنی سجده شکر به‌جا می‌آورد، زمانی که کریم بنزما از فوتبال و زندگی در یک کشور مسلمان و در نزدیکی مکه اظهار شادمانی می‌کند و ستاره‌های مسلمان و غیرمسلمان دیگری به لیگ این کشور می‌آیند، یعنی این هزینه‌ها از برگزاری جام‌جهانی هم برد رسانه‌ای بالاتری دارد. این روزها همه رسانه‌های ورزشی یا غیرورزشی معتبر دنیا به پخش اخبار و شایعه‌های نقل‌وانتقالاتی فوتبال می‌پردازند که بخش مهمی از آنها اختصاص به عربستان دارد. لیونل مسی هم هر چند وقت یک‌بار براساس قرارداد سالی 30میلیون دلاری‌اش با عربستان برای تبلیغ گردشگری به این کشور می‌آید. مسی خودش به اینترمایامی در لیگ فوتبال حرفه‌ای آمریکا رفته اما نامش در عربستان است. تماشای بازی‌های مسی در فصل آینده برای اروپایی‌ها و غرب آسیا و آفریقا بسیار سخت است و ساعت آن به این منطقه نمی‌خورد و تنها شرق آسیا، استرالیا و قاره آمریکا از آن منتفع می‌شوند. در عوض، بازی‌های رونالدو و بنزما و دیگران دربرگیری بیشتری خواهد داشت. فکرش را بکنید، به‌جای اینکه عربستان 7سال دیگر میزبان جام‌جهانی فوتبال شود و حدود یک‌ماه در کانون توجه قرار بگیرد، همین حالا هر هفته بازی‌های تیم‌های این کشور در همه جای دنیا پخش می‌شود و هواداران فوتبال و رونالدو و دیگران این مسابقات را دنبال می‌کنند. همین حالا ژاپنی‌ها باشگاه النصر را برای حضور در تورنمنت پیش‌فصل آینده دعوت کرده و 6میلیون دلار به این باشگاه داده‌اند تا رونالدو را هم با خودشان ببرند. درآمدهای آگهی و حق پخش در لیگ برتر عربستان افزایش می‌یابد. همه اینها با یک‌دویستم هزینه برگزاری جام‌جهانی در دسترس خواهد بود. پس عربستان نیازی به میزبانی جام‌جهانی ندارد.