تهران TOD می‌خواهد

علی‌اصغر قائمی*

سند جامع توسعه مبتنی‌بر حمل‌ونقل همگانی(TOD) سال‌96 در شورای‌عالی معماری و شهرسازی تصویب و مقرر شد طرح‌های توسعه شهری کشور براساس این سند تهیه شود.
در واقع TOD یک رویکرد درخصوص شیوه توسعه شهر است. این موضوع مختص پایتخت نیست و شامل سایر شهرهای کشور هم می‌شود. عنوان TOD، همین مسئله یعنی توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل عمومی را بیان می‌کند. از این عبارت و مفهوم ممکن است برداشت‌های ناصواب یا ناصحیحی صورت گیرد. برخی معتقدند شهر باید مبتنی بر انسان‌محور توسعه یابد و در نقطه مقابل هم عده‌ای بر این باورند که حمل‌ونقل همگانی باید محور توسعه شهر شود.
هر دو مورد درست است اما اینکه بین دو برداشت و تصور تعارض قائل شویم، روش درستی نیست. به‌هرحال موارد ذکر شده مزیت‌هایی دارند که در نهایت منجر به بهبود کیفیت زندگی در شهرها به‌ویژه پایتخت می‌شوند. پس اگر بتوان نقطه تعادلی بین منطق TOD برای توسعه شهر و تفکر توسعه مبتنی بر نیاز انسان ایجاد کرد، بهترین حالت خواهد بود. اقداماتی که تا‌کنون درخصوص رویکرد و نگرش مربوط به TOD انجام شده در حد پایلوت و آزمایشی و مطالعاتی بوده و هنوز نمی‌توان ادعا کرد که در پهنه‌ای از شهر تهران به‌طور کامل توسعه مبتنی بر حمل‌ونقل همگانی صورت‌گرفته است. البته در حکم 11برنامه چهارم به موضوع TOD با این مضمون مطالعه تفصیلی حمل‌ونقل عمومی یکپارچه شهر تهران براساس طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک مشتمل بر بازمهندسی خطوط و برقراری پوشش متوازن شبکه حمل‌ونقل عمومی در مناطق و محلات فاقد زیرساخت مناسب دسترسی‌پذیری تا شعاع 814متری با پوشش مترو و اتوبوس یکپارچه‌سازی و هماهنگی سفرهای دروازه‌ای و درون‌شهری و همچنین بهینه‌سازی ترکیب ناوگان و خطوط حمل‌ونقل عمومی و اجرای نتایج حاصله تا پایان برنامه، اشاره شده است.
 باتوجه‌ به اینکه امسال نخستین سال برنامه چهارم توسعه شهر تهران است و طبیعتاً حداقل فرصت زمانی که برای شهرداری در شاخص‌های برنامه قائل شده، 6‌ماه است، پس باید صبر کنیم و از این مدت تعیین شده عبور کنیم و گزارش‌های عملیاتی شهرداری در این حوزه به دستمان برسد تا بتوانیم قضاوت درستی از عملکرد مدیریت شهری در اجرای طرح TOD داشته باشیم. در وضعیت کنونی که تهران نیازهای حیاتی‌تری در حوزه حمل‌ونقل عمومی دارد، مشخص نیست که می‌توان این مسئله را اجرایی کرد یا نه، چرا که ابتدا باید نیازها را تأمین و زیرساخت‌ها را فراهم کرد و سپس به فکر استقرار TOD بود. البته این به منزله اولویت نداشتن طرح TOD نیست. قطعاً پایتخت به اجرای این طرح نیاز دارد اما تا وقتی زمینه و زیرساخت‌ها به‌طور کامل فراهم نشود نمی‌توان به اجرای آن امیدوار بود.