گزارش
چشم همسایه‌ها به چشمپزشکی ایران
ایران در زمینه جراحی چشم و خودکفایی تولید قرنیه مصنوعی برای پیشگیری از نابینایی، در میان کشورهای پیشرفته جهان قرار دارد
مریم سرخوش- روزنامه‌نگار
ایران در حوزه تحقیقات و پژوهش در حوزه چشمپزشکی جزو کشورهای پیشرفته جهان به شمار می‌رود. به‌دلیل گستردگی و کیفیت بالای ارائه خدمات و درمان چشمپزشکی در حال حاضر نه‌تنها هیچ بیماری به خارج از کشور اعزام نمی‌شود بلکه آمار مراجعه بیماران خارجی از کشورهای همسایه شامل عراق، افغانستان، عمان، آذربایجان، بحرین و... به بیمارستان‌های چشمپزشکی کشور هم قابل‌توجه است. وزیر بهداشت هم چندی پیش اعلام کرد یکی از دلایل مراجعه گردشگران سلامت به کشور علاوه بر ارائه خدمات مناسب در حوزه‌های زنان و زایمان، ارتوپدی، جراحی زیبایی، بیماری‌های قلب و عروق، ارولوژی، جراحی عمومی، سرطان‌‌ها و تروما، خدمات باکیفیت و مناسب جراحی چشم است. 4قطب درمانی چشمپزشکی در کشور وجود دارد و تنها در یکی از آنها سال گذشته بیش از 4هزار بیمار خارجی تحت درمان، خدماتی ازجمله جراحی آب مروارید، جراحی مجاری اشکی، بازسازی پلک، پیوند قرنیه،
جراحی آب‌سیاه و جراحی شبکیه را دریافت کردند. این در حالی است که ایران به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان قرنیه مصنوعی در جهان هم مطرح است که به‌عنوان یکی از دستاوردهای مهم در این حوزه به شمار می‌رود. قرنیه مصنوعی معمولا به‌عنوان آخرین راه‌حل برای درمان قرنیه آسیب‌دیده و زمانی که قرنیه اهداکننده سازگار یا در دسترس نباشد، استفاده و پیوند زده می‌شود. کوری قرنیه به‌عنوان سومین علت نابینایی در سراسر جهان پس از آبمروارید و آب‌سیاه مطرح است. براساس اعلام وزارت بهداشت، سالانه حدود 8هزار پیوند قرنیه، ۸۰۰هزار جراحی آبمروارید و حدود 10 تا 15هزار جراحی آب‌سیاه در کشور انجام می‌شود.
درمان ارزان و باکیفیت
به‌گفته محمود جباروند، دبیر بورد چشمپزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و رئیس انجمن چشمپزشکی ایران، سطح دانش و تجهیزات چشمپزشکی کشور از نظر جراحی و آموزش علمی با دنیا برابری می‌کند، اما با توجه به اینکه رتبه‌بندی خاصی در این‌باره صورت نمی‌گیرد، عدد خاصی در این‌باره اعلام نمی‌شود اما رتبه ایران قطعا هم‌طراز کشورهای برتر جهان در این حوزه است. او به همشهری می‌گوید: «در حال حاضر یکی از مهم‌ترین دستاوردهای کشور، تولید قرنیه مصنوعی و پیوند آن به بیمارانی است که نمی‌توانند از بافت انسانی و سلول‌های بنیادی پیوند بگیرند. سالانه هم حدود 8هزار پیوند قرنیه در کشور انجام می‌شود و از نظر تجهیزات انجام این پیوند بی‌نیاز از کشورهای مختلف هستیم.»
او درباره اینکه پیوند قرنیه مصنوعی با قرنیه اهدایی چه تفاوتی دارد، بیان می‌کند: «در پیوند بافت با احتمال پس‌زدن پیوند مواجه هستیم و برخی بیماران هستند که به‌دلیل عروق زیاد و نداشتن سلول بنیادی، بدنشان بافت قرنیه را نمی‌پذیرد، اما در پیوند قرنیه مصنوعی هیچ نیازی به سلول بنیادی نیست و جراحی موفقیت‌آمیز است و بیمار بینایی خود را به‌دست می‌آورد.» به‌گفته رئیس انجمن چشمپزشکی ایران «بیشترین عامل کم‌بینایی هم آبمروارید است که البته با توجه به سیاست‌های اعمال‌شده، وجود مراکز چشمپزشکی و پایین‌بودن هزینه‌ها نسبت به کشورهای منطقه، مردم به آسانی به چشم‌پزشک مراجعه می‌کنند و درصورت لزوم، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند.» این در حالی است که هزینه‌های چشمپزشکی در سایر کشورها چیزی حدود 5 تا 7هزار دلار عنوان می‌شود اما به‌گفته جباروند این خدمات در ایران بسیار ارزان‌تر است و تحت پوشش بیمه‌های تکمیلی و پایه قرار دارد. او البته این مسئله را یکی از دلایل افزایش مراجعات بیماران خارجی هم می‌داند و تأکید می‌کند: «کیفیت خدمات چشمپزشکی در ایران بسیار بالاست. به‌دلیل تجهیزات مدرن، مهارت بالای پزشکان و هزینه‌های کمتر خدمات، بیماران خارجی چشمپزشکی ایران را ترجیح دهند.» او درباره سطح دسترسی بیماران در مناطق مختلف به چشم‌پزشکان هم توضیح می‌دهد: «مشکلی از نظر کمبود چشم‌پزشک در کشور وجود ندارد و حتی در دوران همه‌گیری کرونا هم ارائه خدمات محدود نشد. سطح دسترسی مردم در شهرهای مختلف به خدمات چشمپزشکی مناسب است. از سوی دیگر تعداد بیمارستان‌ها و کلینیک‌های چشمپزشکی در کشور هم مناسب است و نه‌تنها کمبود نداریم که پاسخگوی تمام مراجعات هم هستیم.» به‌گفته جباروند، در حال حاضر بیمارستان فارابی، بیمارستان لبافی‌نژاد، دانشگاه ایران و بیمارستان چشمپزشکی زاهدان قطب درمانی چشمپزشکی در کشور هستند. به‌گفته این پزشک جایگاه ایران در ارائه مقالات علمی چشمپزشکی در سطح بین‌المللی هم قابل توجه است و تنها برای چاپ مجله بین‌المللی انجمن چشمپزشکی ایران حدود 32هزار دلار هزینه می‌شود؛ «جایگاه این مجله در بین 150مجله چشمپزشکی دنیا نزدیک به رتبه ۵۰ است و علاوه بر این سالانه تعداد قابل‌توجهی از مقالات متخصصان ایرانی در سایر مجلات بین‌المللی چاپ می‌شود.»
شایع‌ترین بیماری‌های چشم در کشور
طیف بیماری‌های شایع چشمپزشکی بسیار گسترده است اما آبمروارید، آب‌سیاه، دیابت چشمی، عیوب انکساری مثل دوربینی و نزدیک‌بینی و ضربه به چشم به‌عنوان شایع‌ترین بیماری‌های چشم در کشور مطرح هستند. به‌گفته متخصصان، افزایش سالمندی، افزایش مصرف داروهای حاوی کورتون و افزایش ابتلا به دیابت باعث شده که آبمروارید در صدر این فهرست قرار بگیرد. همچنین کودکان بیشترین بیمارانی هستند که به‌دلیل ضربه چشم و مشکلات ناشی از آن به مرکز درمانی مراجعه می‌کنند. سید‌محمد قریشی، فوق‌تخصص قرنیه درباره این بیماری‌های شایع توضیح بیشتری می‌دهد. او درباره آبمروارید می‌گوید: «بیشترین علت آبمروارید سن افراد است و اکثر افرادی که به دوره سالمندی می‌رسند، معمولا دچار آبمروارید می‌شوند اما با توجه به پیشرفت‌های علم چشمپزشکی، بیماری آبمروارید هم قابل درمان است.» به‌گفته قریشی، دسته دوم بیماری‌های شایع چشم، آب‌سیاه یا گلوکوم است که بیمار به‌خودی خود متوجه آن نمی‌شود. در این‌باره ضرورت دارد که پس از مراجعه به پزشک و تشخیص آب‌سیاه معاینه‌های دوره‌ای انجام شود. قریشی با تأکید بر اینکه یکی از بیماری‌های شیوع‌یافته در سال‌های اخیر دیابت چشمی است، بیان می‌کند: «دیابت علاوه بر اعضای بدن، چشم را هم گرفتار می‌کند اما مشکل اینجاست که این افراد وقتی عوارض بیماری پیشرفت می‌کند متوجه بیماری چشم می‌شوند. به همین دلیل به افرادی که دچار بیماری قند هستند توصیه می‌شود به‌صورت مرتب زیرنظر چشم پزشک باشند.»
این پزشک به پیشرفت جراحی‌های لیزیک برای رفع عیوب انکساری چشم اشاره می‌کند اما تأکید می‌کند که ضربه‌هایی که به چشم می‌خورد هم بسیار مهم هستند و باید به آنها توجه شود: «عوارض و آسیب ناشی از ضربه‌هایی که به چشم وارد می‌شود در کشور ما شایع است و کودکان هم در معرض این آسیب‌ها هستند. به همین دلیل توصیه می‌شود، مردم به نکات ایمنی توجه کنند و مواظب باشند ضربه و آسیب به چشم‌شان نرسد چون عواقب آن جبران‌ناپذیر است.»
در همینه زمینه :
