گزارش
رکاب‌زنی درسایه
علیرضا زاکانی: وقتی شهردار واقعی بودند، کاری نکردند حالا شهردار در سایه شدند
محمد سرابی-روزنامه‌نگار
بخش‌های گسترده‌ای از پایتخت که تا 2سال پیش دچار سکون شده بودند، اکنون مجوز ساخت‌وساز دریافت می‌کنند. این تحول با آرای صادر شده در کمیسیون ماده5 اتفاق افتاده است؛ به این معنی که تغییراتی در طرح تفصیلی شهر داده و برای نقاطی مانند بافت‌های فرسوده اجازه تخریب و نوسازی صادر شده است. در روزهای اخیر صدور چنین مجوز‌هایی باعث ایجاد بحث و گفت‌وگو‌های متعدد در رسانه‌ها شد و برخی اشخاص، شهرداری را به صدور بی‌رویه مجوز‌ها و تخلفات قانونی متهم می‌کردند؛ اما علیرضا زاکانی، شهردار تهران در نشست خبری دیروز(شنبه) خود با اشاره به عملکرد کمیسیون ماده5 در دوره جدید، آن را راهی برای افزایش رونق ساخت‌وساز و ارزان‌شدن مسکن پایتخت دانست.
توضیحات بیشتر علیرضا زاکانی سکاندار پایتخت درخصوص اقدامات صورت‌گرفته در کمیسیون ماده5 و برنامه‌های پیش‌روی مدیریت شهری را در ادامه بخوانید.
آرزویی به نام مسکن
امروز شرایطی را پشت سر می‌گذاریم که بر اساس آمار، اجاره‌نشینی در کشور در سال65 نزدیک به 12درصد بود که در سال99 به 38درصد رسید و این رقم در سال1399 در تهران 43درصد شد که پس از آن نیز کرج با ۴۱درصد رکورد‌دار بود. قیمت اجاره‌نشینی نیز به‌صورت سرسام‌آور بالا رفته و امروز با حداقل دستمزد، اجاره یک مسکن مناسب تبدیل به آرزو و خرید آن به فراتر از آرزو تبدیل شده است. وضعیت این روزهای ما مربوط به دوره دوم آقای روحانی، (رئیس‌جمهور سابق) است که قیمت مسکن ۶۹۰درصد بیشتر شد و در انتهای آن به متری 30میلیون تومان رسید. اگر بنا بود رویه آقای روحانی در کشور ادامه پیدا کند، همه باید از کشور فرار می‌کردند.
راندن فقرا از شهر
تفکری در دهه۷۰ وجود داشت که تهران باید گران شود و با این سیاست مردم نباید به تهران بیایند. ما دست به انتخاب زدیم؛ چرا‌که ایجاد رفاه و خدمت به مردم برای ما اهمیت دارد و سعی داریم تا سالانه ۱۸۰هزار واحد مسکونی بسازیم و جبران مافات کنیم. قبلا مدیران، سیاست راندن ضعفا و فقرا از شهر را دنبال می‌کردند. ساکنان تهران یک میلیون مسکن کم دارند درحالی‌که مسکن برای مردم تهران که ۱۶درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، امری حیاتی است. برای شهر، افق جدیدی ترسیم شده که در آن نوسازی مورد توجه قرار گرفته است. تلاش خواهیم کرد در این حوزه مشکلاتی همچون بی‌مسکنی، بد‌مسکنی، ایمنی شهر، توزیع خدمات مناسب در شهر و... را حل کنیم.
نجات شهر با طرح‌های موضوعی و موضعی
به کمیسیون ماده۵ افتخار می‌کنیم و بزرگ‌ترین تغییر ما جلوگیری از رانت و نوسازی شهر است که در قالب طرح‌های موضوعی و موضعی دنبال می‌کنیم و امیدواریم از این طریق به مردم خدمت کنیم. مشکلات بزرگ شهر تهران را که ده‌ها سال مردم را زجر داده بود، با کمیسیون ماده5 حل کردیم، برخی عادت دارند مردم را آزار دهند. ما بافت چیذر، فرحزاد، ده‌ونک، حصارک، اسلام‌آباد و محلاتی را که مردم سالیان سال از آن رنج می‌بردند و هیچ‌کسی به آن توجه نمی‌کرد و اسم آن تدبیر بود، ساماندهی کردیم. با وجود شرایط قبل، کوچک‌ترین حادثه‌ای در شهر صدها نفر کشته و میلیون‌ها نفر آسیب‌دیده به جا می‌گذاشت.
باز‌شدن گره‌ها در کمیسیون ماده 5
در همه جای کشور متولی کمیسیون ماده۵ استاندار است اما در تهران استثنائا دبیرخانه آن در شهرداری و مسئول آن شهردار تهران است. کمیسیون ماده5 در تمام کشور قفل‌های طرح تفصیلی را باز می‌کند، اما در تهران نوع نگاه متفاوت است و می‌گویند هرکاری می‌کنید، باید از شورای‌عالی اجازه بگیرید؛ مسیر کارشناسی تهران معلوم است و کجا این کارشناسی‌ها می‌گویند که ساختمان‌های بالای ۱۱طبقه باید به شورا بروند؟ شما با مردم سیاسی برخورد می‌کنید و مشخص است که شورای ششم و منتخب چه‌کسی است. وقتی با عجله در تیرماه سال۱۴۰۰ و 4ماه قبل از آمدن ما مصوبه جدید می‌دهند و حالا بیانیه می‌دهند، نشانه چیست؟
نقضی در مصوبات نداشته‌ایم
همیشه نماینده شورای‌عالی در کارگروه کمیسیون بوده و هست. در مجموعه خود کمیسیون اختلاف‌نظری بود که آقای وزیر نماینده جدیدی معرفی کرد و این نماینده از شورای‌عالی در جلسات کمیسیون حضور دارد. همچنین هیچ‌جا نیامده که اگر نماینده شورای‌عالی مصوبه را امضا نکرد این مصوبه کارایی ندارد. ما امضای ممتاز نداریم و هر موردی با ۴ امضا رسمیت پیدا می‌کند. در ۲۱ماه و ۹روز کاری خود به هیچ عنوان نقض مصوبه کمیسیون ماده5 را در دیوان عدالت اداری، نداشته‌ایم.
سمت مردم باشیم
برای محله کن ضابطه‌ای گذاشته بودند که تنها یک درصد از آن را مشمول می‌شد و مسکن ۹۹درصد مردم رها شده بود. در کن راجع به ۷۹هکتار مباحثی را مطرح کرده و ۵هزار قطعه را بررسی کردیم که با تصمیم کمیسیون برای این ۵هزار قطعه که شامل ۱۵هزار خانوار می‌شود، گشایش ایجاد شد. رویکرد ما در یک کلمه این است که سمت مردم باشیم؛ سمت متخصصانی باشیم که رفاه را برای جامعه رقم می‌زدند، لذا حرکت ما به سمتی می‌رود که طرح‌های موضوعی اهمیت داشته باشد. ما علاقه داشتیم که مشکل محلاتی همچون فرحزاد را حل کنیم و لااقل کمی به جان مردم فکر کنیم؛ مهم نیست از کدام دسته سیاسی هستیم، مهم این است که به مردم خدمت کنیم.
جلوگیری از رانت
شرایط در نفرآباد طوری بود که سال‌های سال برای مردم مشکلاتی ایجاد و آنجا را تبدیل به مخروبه‌ای کرده بودند که حق ساخت ۳طبقه بیشتر نداشتند. این درحالی بود که کسانی بودند که همان جا با رانت ۷طبقه ساخته بودند. ما جلوی این رانت را گرفتیم و امروز شرایط آنجا متفاوت است. تغییر وضعیت پادگان جی، ۰۶، جنگ‌افزارسازی و دوشان‌تپه را با کمیسیون ماده5 دنبال کردیم. خیابان قزوین که روزی گل سرسبد اقتصادی تهران بود، تبدیل به یک محله فرسوده شده بود اما در کمیسیون ماده5 امکان نوسازی فراهم کردیم. برای کل خیابان دماوند طرح اصلاحی گذاشتیم نه برای یک پلاک آن؛ همچنین برای محور فدائیان اسلام اگر 10سال دیگر تصمیم نمی‌گرفتیم، شرایط آن تغییر نمی‌کرد.
شهر، گران اداره شود
استان تهران یکی از مهاجر‌پذیرترین استان‌های کشور است اما این مسئله راجع به شهر تهران صدق نمی‌کند و در واقع شهرستان‌های تهران مهاجر‌پذیرند. سیاست گران‌کردن تعبیری بود که در دهه70 نیز بیان می‌شد و عنوان می‌کردند که تهران باید گران شود تا حتی مهاجرت معکوس از تهران صورت گیرد. طبق آمارها، کرج بیشترین مهاجرت را داراست و بیشترین مهاجرت به شهرستان کرج از تهران بوده که نشان می‌دهد که سیاست گران‌سازی موفق شده اما ما شکست این سیاست را در پیش گرفته‌ایم. خیلی فرق بین شهر‌فروشی و بازسازی و بهسازی داریم و هریک قواعدی دارند. اگر تعداد پروانه‌ها در شهر افزایش پیدا کرد، شهر‌فروشی نیست و راه‌افتادن چرخه اقتصاد و ایجاد رفاه در جامعه است و اگر کسی با آن مخالفت کند، در مخالفت با رفاه کشور به سر می‌برد.
به‌دنبال تراکم‌فروشی و کسب درآمد نیستیم
در سال۱۴۰۱ در مناطق یک، ۳ و ۱۱ کاهش تراکم داشتیم. اگر دنبال پول بودیم، منطقه یک رشد تراکمی پیدا می‌کرد، درخصوص کمیسیون ماده5، ماده۱۷ درآمدهای پایدار است که این حق را برای کمیسیون ماده5 قائل است که می‌تواند بارگذاری کند و تراکم بدهد، اما نوع مواجهه ما در کمیسیون منطقی است و برای آن استدلال داریم.
کمیسیون ماده5، ابزار مهم قرارگاه مسکن
برابر قانون، شورای‌عالی شهرسازی و معماری مسئول تأیید و تصویب طرح‌های جامع شهر است و طرح‌های تفصیلی که در قالب طرح‌های جامع تدوین می‌شود، در کمیسیون ماده۵ تصویب می‌شود. یکی از ابزارهای ما در قرارگاه جهادی مسکن کمیسیون ماده۵ بود که ارزش ذاتی دارد و مبتنی بر آن می‌توان شرایط خوبی را فراهم کرد. در قانون سال1351 شهر تهران استثنا شده است و در قوانین سال‌های65 و 87 هم این مورد لغو نشده و تنها به ترکیب کمیسیون پرداخته شده است.
ثبت مصوبات روی سامانه شفافیت
در دوران آقای قالیباف و آقایان نجفی و افشانی طرح تفصیلی تهران را به همان شکل که بود اجرا کردند ولی در دولت آقای روحانی بر این طرح قفل‌هایی زده بود تا شهر را به سمت گران‌سازی و فرسوده‌سازی ببرد. در این دوره با اهرم کمیسیون ماده5 این قفل‌ها برداشته شد. مکاتبات میان شورای‌عالی معماری و شهرسازی و کمیسیون ماده5 هم همیشه و در همه دوره‌ها وجود داشته و منحصر به این دوره نیست. سال۱۴۰۱ ما ۳۴۰ مصوبه داشتیم که ۶۶ مورد آن طرح موضعی است. صدور پروانه را از 18ماه به 2 تا 4ماه رسانده‌ایم اما بخش زیادی از کار از توان ما خارج است. حق نداشتند طرح تفصیلی را در سال۹۳ مورد تعرض قرار دهند، در این دوره تمام مصوبات کمیسیون ماده5 روی سامانه شفافیت قرار گرفت؛ هیچ‌چیزی در پستو قرار نداشته و تمام مصوبات در سامانه ثبت شده است.
مکث
تهران، شهری مستثنی
در همه جای کشور متولی کمیسیون ماده۵ استاندار است اما در تهران استثنائا دبیرخانه آن در شهرداری و مسئول آن شهردار تهران است. کمیسیون ماده5 در تمام کشور قفل‌های طرح تفصیلی را باز می‌کند، اما در تهران نوع نگاه متفاوت است و می‌گویند هرکاری می‌کنید، باید از شورای‌عالی اجازه بگیرید؛ مسیر کارشناسی تهران معلوم است و کجا این کارشناسی‌ها می‌گویند که ساختمان‌های بالای ۱۱طبقه باید به شورا بروند؟ شما با مردم سیاسی برخورد می‌کنید و مشخص است که شورای ششم و منتخب چه‌کسی است. وقتی با عجله در تیرماه سال۱۴۰۰ و 4ماه قبل از آمدن ما مصوبه جدید می‌دهند و حالا بیانیه می‌دهند، نشانه چیست؟
حذف امضاهای طلایی
طرح‌های موضعی و موضوعی در اولویت کار ما بودند و با همین نوع نگاه است که کمیسیون ماده5 یکی از ادوار موفق خود را پشت سر می‌گذارد. با فعال‌شدن دبیرخانه این کمیسیون متقاضیان به‌جای ۱۸ماه در نوبت‌ماندن برای گرفتن امضای طلایی و ممتاز، در 2ماه با بررسی کارشناسی، کار مراجعان انجام می‌شود. ما از کمیسیون ماده5 یک اهرم تحول درست کرده، دنبال کردیم که این کمیسیون نسبت به مسیری که انتخاب کرده، اسباب تحول تهران شود. مرجع تحول طرح تفصیلی کمیسیون ماده5 است، مگر اینکه مغایرت جدی با طرح پیدا کند. وقتی صحبت از کمیسیون ماده5 می‌کنیم، شهردار یک رأی دارد که البته رأی نافذ است و در کنار آن وزارت راه، نیرو، کشور و مجموعه گردشگری و میراث و محیط‌زیست در آن حضور دارند. کمیسیون ماده۵ یک کمیته ابتدایی دارد که کار تخصصی قبل از ورود طرح به کمیسیون انجام می‌شود و بخش عمده این اعضا در شورای‌عالی شهرسازی حضور دارند.
شهردار در سایه
حرف‌های سیاسی نادرست و غیردقیق از سوی برخی افراد و رسانه‌ها مطرح شده و احساس می‌کنند که شهردار در سایه هستند. در واقع، شهردار که بودند کاری جز دوچرخه‌سواری نکردند و حالا که شهردار در سایه هستند، اینگونه می‌گویند. بنده بنا ندارم وقت خود را برای این حرف‌ها صرف کنم. اگر قرار باشد پشت تریبون از کارهای آنها بگویم، باید از تهران بروند. بنده بنا ندارم اعصاب مردم را با این مباحث درگیر کنم که در سایه و آفتاب چه کردند.
افزایش صدور پروانه ساختمانی
در حال حاضر پروانه‌هایی که می‌دهیم برای حدود ۵۵۰هزار واحد تفاهمنامه‌ای است که نوشتیم که حدود ۵۰ تا ۶۰هزار واحد آن شروع شده و عمده آن واحدهای استطاعت‌پذیر هستند و ما روی این موضوع دقت داشتیم. ۳۴هزار واحد برای شهرداری است که روی زمین‌های خودمان بارگذاری کردیم که بخشی از آنها را برای پرسنل خودمان و بخشی برای اجاره‌نشینی و بخشی برای فروش خرد می‌گذاریم. شهرداری همت کرده تا بازار مسکن را از این شرایط خارج کند.
هتل‌سازی روی گسل با تأیید تاب‌آوری سازه
در تهران بحث ساخت هتلی داریم که زمین‌شناسی گفت؛ این بنا روی گسل است، اما مراجع دانشگاهی نامه رسمی دادند که نوع سازه تاب‌آوری لازم را دارد و کاملا مناسب است و در کمیسیون دفاع کردند. باز هم ما گفتیم که این مجوز را به شما می‌دهیم به شرط تأیید مرکز تحقیقات ساختمان و این نشان می‌دهد برای ما این مسئله مهم است. مثلا در ژاپن نوع سازه برای ۸ ریشتر نیز دوام می‌آورد. درواقع در این حوزه سختگیرانه‌ترین روش را اعمال کردیم.
مصوبات سیاسی
شهردار تهران در ادامه نشست خبری از برخی سیاسی‌کاری‌ها پرده برمی‌دارد و می‌گوید: اتفاق بزرگی که اتفاق سیاسی بود، در شهر ما روی داد. در ابتدای دهه۹۰ طرح تفصیلی در تهران تصویب شد و درحالی‌که نیاز نبود در شورای‌عالی تکلیف شود، ولی آن را به شورای‌عالی بردند و تصویب کردند. در دولت آقای روحانی هدف‌گذاری بر گران‌سازی گذاشته شده بود.
بر همین اساس قیدهایی در طرح تفصیلی وارد کردند که محدودیت‌هایی را برای مردم ایجاد کرد. در حقیقت امروز دخالت‌های نابجای شورای‌عالی شهرسازی و معماری باعث شده که مردم دچار محدودیت شوند. در دوره آقای قالیباف به این عناصر تن داده نشد و طرح تفصیلی اجرا شد. در دوره آقای نجفی و افشانی به این عناصر تن داده نشد تا زمان آقای حناچی که خودشان این ابلاغیه‌ها را انجام داده بودند اما برخی از آنها را قبول نکردند؛ یعنی تعدادی از ابلاغیه‌های خود را قبول نکردند. به شکلی که تا پیش از تیرماه سال۹۸ مصوبات سیستمی نبود و پس از آن سیستمی شد که تا ۷۵۰متر در تهران را یک طبقه اضافه می‌دادند و تا ۱۲۵۰متر را 2طبقه اضافه می‌دادند و تمام این تصمیم‌گیری‌ها در مناطق انجام می‌شد و از سال۹۸ به بعد ترافیک کمیسیون ماده۵ افزایش پیدا کرد. بی‌تردید نمی‌شود با زندگی مردم سیاسی برخورد کرد و به جان مردم به‌عنوان یک‌ابزار نگاه کرد.
در همینه زمینه :
