گزارش
توسعه کریدورهای تجاری شاه‌کلید اقتصاد دریاپایه
بهزاد رنجبر-روزنامه‌نگار
اقتصاد دریاپایه موارد متعددی مانند گردشگری دریایی، انرژی‌های تجدیدپذیر، آبزی‌پروری و شیلات، بیوتکنولوژی دریایی، زیست هواشناسی و معدنکاری دریایی را شامل می‌شود؛ با این حال یکی از مهم‌ترین مزایای اقتصاد دریاپایه افزایش درآمدهای تجاری کشورها است و مهم‌ترین بستر برای توسعه تجارت از طریق دریا، توسعه کریدورهای تجاری منطقه‌ای و جهانی در عصرکریدورهاست.
به گزارش همشهری، آمارها نشان می‌دهد مساحت نوار‌های ساحلی ایران نزدیک به 6هزار کیلومتر است، اما نقش سواحل در تولید ناخالص داخلی ایران بنا به روایت مرکز پژوهش‌های مجلس کمتر از 10درصد و به روایت کارشناسان کمتر از 2درصد است. مناطق ساحلی ایران به زعم بسیاری از مطالعات انجام شده دارای اهمیت ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک در مقیاس جهانی و منطقه‌ای هستند، اما ایران هنوز نتوانسته است از سواحل خود به خوبی برای رشد اقتصادی استفاده کند. اینها در حالی است که به‌زعم اقتصاددانان، یکی از دلایل رشد اقتصادی کشورهای توسعه‌یافته، استفاده وسیع از سواحل برای توسعه تجارت با سایر کشورها و رشد اقتصادی است. طبق داده‌های موجود، درحال حاضر 20کشور توسعه‌یافته جهان تماماً در کنار دریا هستند و همه شهرهای آباد و بزرگ دنیا هم در کنار ساحل قرار دارند. از نظر اقتصادی، سواحل، گذشته از تامین انرژی، محصولات غذایی و صنعت گردشگری، نقش زیادی در توسعه تجارت با سایر کشورها دارند و همین عامل می‌تواند منجر به توسعه اقتصادی شهرهای ساحلی شود و در عین حال یک منبع درآمد برای کل کشور باشدعوامل زیادی در توسعه اقتصاد دریاپایه نقش دارند، اما یکی از مهم‌ترین عواملی که منجر به توسعه اقتصاد دریاپایه می‌شود، توسعه تجارت از طریق بنادر است که می‌تواند درآمد ملی کشورها را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
نقش اقتصاد دریاپایه در رشد اقتصادی
در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان، سهم عمده‌ای از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می‌کنند. در این میان ویتنام، چین و اتحادیه اروپا با بیش از 50درصد، در صدر قرار دارند. ایران نیز کمتر از 10درصد از تولید ناخالص ملی خود را از دریا تأمین می‌کند .همچنین طبق آخرین آمارها سالانه بیش از 26درصد از تولید ناخالص داخلی آمریکا که 6تریلیون دلار است از طریق تجارت دریایی به‌دست می‌آید. این آمارها همچنین نشان می‌دهد که توسعه تجارت از طریق دریا یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی چین بوده و در حال حاضر بندر شانگهای بزرگ‌ترین بندر دنیاست.
کارشناسان همچنین تأکید می‌کنند اصلی‌ترین عامل رشد اقتصادی امارات، توسعه اقتصاد دریاپایه بوده است. براساس اعلام سازمان تجارت جهانی، بیش از ۱۰۰میلیون تن کالا از اطراف کشورمان در سال جابه‌جا می‌شود که سهم ایران از این میزان بسیار ناچیز است. از آنجا که ترانزیت هر تن کالا، درآمدی معادل فروش یک بشکه نفت خام دارد، می‌توان گفت که اقتصاد ایران از محل ترانزیت کالا، درآمد قابل‌توجهی را هرساله از دست می‌دهد. درآمدی که در کنار بارور شدن اقتصاد دریا می‌تواند جایگزین یا مکمل مناسبی برای درآمدهای نفتی باشد.
با این حال افزایش روابط تجاری از طریق اقتصاد دریاپایه به یک زیرساخت اصلی نیاز دارد و آن توسعه کریدورهای تجاری است. به زعم تحلیل‌گران تا زمانی که کریدورهای تجاری جدید تعریف نشود حتی توسعه اقتصاد دریاپایه و توسعه بنادر نیز نمی‌تواند منجر به رشد اقتصادی کشورها شود.
نقش کریدورهای تجاری
عوامل زیادی در توسعه تجارت مبتنی بر اقتصاد دریاپایه نقش دارند، با این حال نقش کریدورهای تجاری بیش از سایر عوامل است. به‌طوری‌که به زعم کارشناسان کریدورهای تجاری، زیرساخت اصلی توسعه تجاری مبتنی بر اقتصاد دریاپایه هستند. درواقع بدون توسعه کریدورهای تجاری، حجم تجارت نمی‌تواند چندان افزایش یابد و اقتصاد دریاپایه نمی‌تواند سهم بیشتری از تولید ناخالص داخلی به‌دست بیاورد. کریدورهای تجاری مسیر‌هایی هستند که برای حمل‌ونقل استفاده می‌شوند و به‌عنوان محور ترافیک کالا در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای محسوب می‌شوند.
امروزه ۸۰درصد حمل‌ونقل جهان از طریق دریا صورت می‌گیرد زیرا حمل‌ونقل از طریق دریا بسیار ارزان‌تر و آسان‌تر است و در این میان بسیاری از کشورهای دنیا به سرعت در حال تعریف کریدورهای تجاری جدید برای افزایش تجارت هستند؛ به‌طوری که فقط ظرف چند سال گذشته بیش از ده‌ها کریدور تجاری جدید در دنیا شکل گرفته است؛ به همین دلیل کارشناسان سال‌های آینده قرن جدید را عصر کریدور‌ها نام‌گذاری کرده‌اند، چرا‌که از این طریق کشورها می‌توانند روابط تجاری خود را با سایر کشورها افزایش دهند و درآمدهای سرشاری را به‌دست آورند.ایران نیز در مسیر 2 کریدور مهم بین‌المللی ترانزیت کالا یعنی کریدور شمال - جنوب و کریدور شرق - غرب قرار دارد. دریای خزر در شمال و خلیج‌فارس در جنوب یک کریدور ارزشمند یعنی کریدور شمال- جنوب را شکل داده که کشورهای شمالی را به کشورهای خط استوا و آب‌های آزاد متصل می‌کند. از طرف کریدور شرق به غرب تجارت جهانی را میان کشورهای شرق آسیا با کشورهای اروپایی امکان‌پذیر می‌کند. به زعم کارشناسان، فعال‌سازی این کریدور‌ها می‌تواند درآمدی سرشارتر از نفت نصیب ایران کند، اما در طول سال‌های گذشته چندان توجهی به این موضوع نشده و تحریم‌ها نیز نقش زیادی در انسداد این کریدورهای مهم تجاری داشته است. با این حال کارشناسان معتقدند که فعال‌سازی این کریدور‌ها بستگی زیادی به توسعه روابط دیپلماتیک با سایر کشورها دارد.
