یادداشت
فضاهای عمومی و رسانه‌های محیطی در شهرهای آموزش‌دهنده
سیدمحمدرحیم مرتضوی*
آموزش‌های شهروندی اگرچه به اشکال مختلف از گذشته تاکنون در بیشتر کشورها متداول بوده است اما این روزها اقبال زیادی پیدا کرده است.طرفداران آموزش‌های شهروندی معتقدند که 2رکن اساسی اصلاحات در همه جوامع، نهادسازی و ارتقای مناسبات اجتماعی و فرهنگی از طریق آموزش است. این دو لازم و ملزوم یکدیگرند و پابه‌پای هم باید رشد کنند.
هنوز به معنای واقعی شهرهای ما نتوانسته‌اند از ظرفیت‌های موجود برای این منظور استفاده کنند چراکه شهر آموزش‌دهنده به شهروندانش فضا برای یادگیری می‌دهد.
ارائه آموزش‌های زیست‌محیطی، چگونگی تعامل با طبیعت و چرخه‌های زیستی و بالا بردن آگاهی عموم مردم در زمینه بازآفرینی شهری در کنار افزایش تعاملات اجتماعی، خلق روحیه مشارکت شهروندی و ایجاد احساس تعلق به شهر و محل زندگی، امروزه در همه شهرهای آموزش‌دهنده اهمیت دارد چراکه ارتقای مشارکت اجتماعی و فرهنگ شهروندی با استفاده از فضاهای شهری باکیفیت امکان‌پذیر است. گفت‌وگوی رودررو در بین شهروندان مستلزم ایجاد فضای گفت‌وگوست و این فضا می‌تواند پیاده‌روی مناسب، پارک، پارکلت، پلازای شهری، فرهنگ‌سرا، پارک‌های علمی‌ـ آموزشی، کتابخانه، نمایشگاه و سالن‌های کنسرت، تئاتر، موسیقی، کافه‌های مختلف، جشنواره، کارناوال، سمینار، مجله و رسانه‌های مختلف و یا فضاهای مذهبی مانند مسجد، تکیه، حسینیه، سقاخانه، تعزیه و...... باشد که همگی جزئی از فضاهای عمومی شهر هستند. حال سوال این است که آیا تهران یک شهر آموزش‌دهنده به حساب می‌آید؟ نقش مبلمان و تجهیزات شهری به عنوان رسانه‌های محیطی و یکی از ابزارهای آموزش در شهر تهران چقدر است؟ آیا فضاهای عمومی ما فضای تعاملات اجتماعی را فراهم می‌کند؟
واقعیت این است که فضاهای عمومی در شهر تهران نتوانسته است حتی از رسانه‌های محیطی برای ارتقای آگاهی و آموزش‌های شهروندی استفاده کند. آنچه برای ما در فضاهای عمومی مورد توجه است بحث نوع کنش یا فعالیت شهروندان در فضای شهر است که متاسفانه کیفیت پایین فضاها باعث شده است که تعاملات اجتماعی، دیدارها، برخوردها و صحنه حضور شهروندان شدیدا تضعیف شود. مبلمان شهری دارای معنای بسیار وسیعی است. مبلمان شهری شامل تجهیزات شناخته‌شده و نصب‌شده در شهرها، خیابان‌ها و فضاهای باز است که مورد استفاده عمومی قرار می‌گیرد. ایستگاه‌های اتوبوس، علائم شهری، پارکلت‌ها، تمام تجهیزات شهری، صندلی‌ها، بیلبوردها و.. همگی جزو مبلمان شهری به حساب می‌آیند. مبلمان شهری نه‌تنها نمادی از تاریخ و فرهنگ یک شهر است و هویت شهر و حس تعلق را در افراد زنده نگه می‌دارد که نقش مهمی به عنوان رسانه‌های محیطی در شهرهای آموزش‌دهنده دارد. تعدد و گوناگونی این عوامل در شهر پتانسیل بسیار خوبی را به منظور سود جستن در جهت انتقال مفاهیم آموزشی در اختیار برنامه‌ریزان و مدیران شهر آموزش‌دهنده قرار می دهد. برای مبلمان شهری در شهر آموزش‌دهنده نه‌تنها زیبایی و شکیل بودن فرم و تناسب اندازه آن و مکان‌یابی مناسب این رسانه‌ها مدنظر است، بلکه محتوای آنها و تناسب محتوا با رسانه محیطی مورد نظر نیز اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.
*شهردار منطقه9 تهران
