چالش جدید برای مذاکرات مزد

احمد میر خدایی- روزنامه‌نگار

مذاکرات مزد 1402به شرایط حساسی رسیده و این احتمال وجود دارد که مانند سال 1399، افزایش دستمزد به‌واسطه بعضی آمارها و تغییر معیارها، کمتر از هزینه تحمیل شده به معیشت کارگران باشد و بنا به سلیقه دولت و کارفرما و بدون امضای طرف کارگری ابلاغ شود. اقدامی که البته از منظر قانون کار، فاقد وجاهت است و تا اینجای کار، نمایندگان کارگری نیز با رد سبد معیشت مطلوب دولت و کارفرما مقابل آن ایستاده‌اند؛ اما امکان وقوع آن وجود دارد. به گزارش همشهری، خبرها حاکی از این است که در مذاکرات مزد امسال، جداول و معیارهای تعیین سبد معیشت از جانب دولت تغییر کرده و درنتیجه این کار، رقم محاسبه شده برای هزینه معیشت در سال‌جاری پایین آمده است. ثمره این کار، تعیین سبد معیشت کمتر از شرایط عینی است که عملاً راه را برای افزایش کمتر دستمزد هموار می‌کند؛ این در حالی است که تعیین سالانه دستمزد کارگران برای جبران هزینه‌های تحمیل شده به معیشت و حفظ قدرت خرید آنها انجام می‌شود و آمارسازی و دستکاری در معیارها فقط به بیشتر‌شدن شکاف میان مزد و معیشت و کمتر‌شدن قدرت خرید دریافت‌کنندگان مزد و حقوق‌بگیران به‌عنوان متقاضیان عمده کالا و خدمات ایرانی خواهد شد.

   خواست دولت و کارفرما
شرکای اجتماعی اختلاف اساسی در مورد رقم سبد معیشت خانوارهای کارگری دارند و گرچه دولت و کارفرمایان سبد مطلوب خود را با 39درصد افزایش روی رقم 12میلیون و 479هزار و 500تومان بسته‌اند اما طرف کارگری این رقم را نپذیرفته و پایبندی هر 3 طرف به مصوبات و توافق‌های پیشین را خواستار شده است. علی خدایی، نماینده کارگران در شورای‌عالی کار، علت اختلاف رقم مطلوب دولت و کارفرما برای سبد معیشت با نظر کارگران را ناشی از این می‌داند که امسال جداول و معیارهای تعیین سبد معیشت از جانب دولت عوض شده و با تغییر برآوردهای انستیتو تغذیه در جدول ارائه شده به شورای‌عالی کار، ضمن اینکه مصرف روزانه افراد از ۲۵۷۰کالری به ۲۳۵۰کالری کاهش یافته، برخی از اقلام اساسی خانوار و میزان آن نیز جابه‌جا شده که نتیجه آن پایین آمدن نرخ سبد بوده است. خدایی درباره تغییرات جدول انستیتو تغذیه، می‌گوید: به‌عنوان‌مثال در جدول تغذیه سال‌های گذشته، سرانه مصرف گوشت ۳۸گرم بود که حالا به ۲۰گرم کاهش پیدا کرده و سرانه مصرف نان نیز از ۳۱۰گرم به ۱۰۰گرم کاهش یافته است. همچنین در ردیف حبوب، میوه و سبزی نیز اقلامی به حبوب منتخب اضافه شده که میانگین قیمت این ردیف را پایین‌تر‌می‌آورد.

   مواضع کارگران
عضو کارگری شورای‌عالی کار تأکید می‌کند: گروه کارگری، محاسبات دولت و کارفرما در سبد معیشت که براساس آن نرخ مطلوب دولت و کارفرما روی رقم ۱۲میلیون و ۴۷۹هزار تومان محاسبه شده است را نمی‌پذیرد؛ چراکه نمایندگان دولت، کارفرما و کارگر در سال‌های قبل بر سر یک سبد منتخب باهم کنار آمده‌اند و اگر قرار باشد امسال معیارها تغییر کند، باید دوباره بر سر اقلام و معیارها به توافق برسیم. خدایی می‌گوید: یکی از مصوبات کمیته دستمزد این بوده که تا نهایی نشدن و حصول اجماع، اعداد و ارقام پیشنهادی طرفین در رسانه‌ها اعلام نشود؛ اما اکنون دولت و کارفرما با انتشار سبد معیشت مطلوب خود از توافق خارج شده‌اند. او با اشاره به اینکه نشست بعدی شورای‌عالی کار احتمالاً جمعه برگزار خواهد شد، می‌گوید: مقرر شده که قبل از این نشست، یک جلسه دیگر در کمیته دستمزد برای اعداد سبد معیشت برگزار شود که امیدواریم در آن جلسه نرخ سبد معیشت نهایی شود و بعد به مسئله دستمزد ورود کنیم. خدایی تأکید می‌کند: ازنظر نمایندگان کارگری تا زمانی که روی سبد معیشت توافق حاصل نشود، چانه‌زنی بر سر افزایش دستمزد شروع نمی‌شود و اگر نتوانستیم به توافق برسیم، قطعاً سبد معیشت محاسبه شده در گروه کارگری را منتشر می‌کنیم و قضاوت نهایی را به جامعه می‌سپاریم.

   سه‌گانه مزد، معیشت، خط فقر
تنش‌های اقتصادی از طریق بالا بردن هزینه تمام‌شده کالاهای اساسی به‌واسطه افزایش قیمت ارز و همچنین داغ کردن تورم بازار مسکن، مستقیماً به افزایش هزینه‌های معیشت منجر می‌شوند و از سال 1396تاکنون، اقتصاد ایران با تخلیه آثار چندین دوره تنش مواجه بوده است. درنتیجه این اتفاقات، بنا به گزارش پایش فقر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خط فقر فقط در سال 1400معادل 50درصد نسبت به سال 1399افزایش پیدا کرده و خط فقر یک خانوار 4نفره به 4میلیون و 541هزار تومان رسیده است درحالی‌که حداقل دریافتی مزد و مزایای یک خانوار 4نفره کارگری 4میلیون و 376هزار تومان بوده و عملاً این خانوار زیرخط فقر قرار گرفته است. نکته قابل‌توجه اینکه در گزارش پایش فقر وزارت کار، خط فقر سرانه کل کشور در شهریورماه امسال نسبت به سال 1400بالغ‌بر 69.4درصد افزایش پیدا کرده است؛ به‌گونه‌ای که خط فقر کشوری برای یک خانوار 4نفره در شهریور امسال حدود 7.7میلیون تومان برآورد شده درحالی‌که حداقل دستمزد و مزایای یک خانوار کارگری 4نفره در سال‌جاری فقط 6میلیون و 725هزار و 700تومان بوده که حدود 15درصد کمتر از رقم خط فقر است. به گزارش همشهری، براساس این آمارها، همه خانوارهای کارگری حداقلی بگیر و بخشی از خانوارهای کارگری سایر سطوح مزدی به زیر خط فقر سقوط کرده‌اند و در شرایط فعلی نیز، بررسی‌های مستقل حاکی از این است که هزینه معیشت شرافتمندانه یک خانوار کارگری 3.3نفره بر مبنای جدول مصوب انستیتو تغذیه و براساس داده‌های مرکز آمار ایران و طرح کالابرگ الکترونیک حدود 15.3تا 23.8میلیون تومان برآورد می‌شود و هرگونه سرکوب مزدی در مذاکرات مزد 1402می‌تواند بخش بیشتری از خانوارهای کارگری را به زیر خط فقر بکشاند.