رئیس قوه قضاییه به مناسبت فرارسیدن چهل و چهارمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در پیشنهادی به رهبر معظم انقلاب اسلامی درخواست عفو تعدادی ازمحکومان دادگاه‌های عمومی، انقلاب، نیروهای مسلح و نیز برخی افراد دستگیر شده در آشوب‌های اخیر را ارائه کردند. موضوعی که با موافقت رهبر معظم انقلاب روبه‌رو شد و جامعه نیز از آن استقبال گسترده‌ای کرد.رسانه KHAMENEI.IR در گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام محسنی اژه‌ای، رئیس قوه قضاییه به اهمیت این موضوع و بعضی شبهات پیرامون این عفو پرداخته است.
یکی از نکاتی که درباره عفو اخیر در بعضی رسانه‌ها مطرح شد، بی‌سابقه بودن این اتفاق بود. این موضوع و سوابق آن را تشریح کنید.
اگر برگردیم به ایام انقلاب، می‌توانیم ببینیم حضرت امام خمینی(ره) به ساواکی‌ها، ارتشی‌ها و نیروهای شهربانی چه گفتند. می‌بینیم کاملاً با دلسوزی و خیرخواهی رفتار کرده‌اند. بعد از انقلاب حضرت امام(ره)یک عفو عمومی دادند و البته چند دسته را که زیانشان به مردم رسیده بود از عفو مستثنی کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای هم همینطور عمل کرده‌اند. ایشان از ابتدای دهه 70 تا به امروز، افراد، گروه‌ها، تشکل‌ها و جریان‌های مختلف را دعوت می‌کردند، پیام می‌دادند یا نماینده‌ای می‌فرستادند که پیغام ایشان را به آنها برسانند و بگویند مسیری که می‌روید این اشکالات را دارد. یک وقت‌هایی هم خود ایشان جریان‌ها را به حضور می‌پذیرفتند و با آنها صحبت می‌کردند و توضیح می‌دادند. این جنبه رحمانیت الهی از اول انقلاب تا امروز بوده است.
این رفتار رحمانی با کسانی که در اغتشاشات اخیر به‌عنوان متهم یا مجرم در اختیار قوه قضاییه بودند چگونه صورت گرفت؟
در وقایع اخیر دشمن هزینه‌های فراوانی کرد، پشتیبانی کرد، تعلیمات جدید داد، امکاناتی در اختیار اغتشاشگران قرار دادند و به‌خصوص وعده‌هایی به آنها دادند که این کار‌ها را بکنند. با جریان‌های مختلف اپوزیسیون تماس گرفتند و سعی کردند اینها را باهم متحد بکنند. جریان‌هایی در داخل و خارج از کشور با تبلیغات پرفشار شبانه‌روزی، هر لحظه با اخبار و مسائل نا امیدکننده و دروغ و افترا ذهن مردم را هدف قرار دادند. خب بعضی از افراد، واقعاً تحت‌تأثیر این القائات قرار گرفتند و برای اینکه عقب نیفتند یک حرفی می‌زدند یا کاری می‌کردند. بعضی ازهمان هفته‌های اول وقتی دیدند که مثلاً اغتشاشگران قرآن و پرچم ایران و مسجد را آتش می‌زنند، گفتند ما چنین چیزی نمی‌خواستیم. دشمن می‌خواست نظام اصلاً نباشد، کشور تجزیه شود و یک جنگ مسلحانه‌ای در بعضی از مناطق کشور به‌وجود بیاید که مطلقاً به این اهداف نرسید. در این شرایط، مهم بود که نظام هزینه کم پرداخت کند و صف کسانی که فریب خوردند، اعتراض و نقد دارند را از آن کسانی که خدای ناکرده در داخل کشورند، ولی با دشمن همراه و همدست هستند و خیانت می‌خواهند بکنند کاملاً جدا بکند. یک تعداد کثیری از اینها به محض اینکه برایشان مسئله و صحنه توضیح داده می‌شد، صف‌شان را از خائنین جدا می‌کردند؛ اینها قبل از این بود که عفو اخیر اعلام شود.
عفوی که اعلام شد، از چه لحاظ متمایز بود؟
البته این عفو آنطور که بعضی‌ها تعبیر کردند عفو عمومی نبود. چون عفو عمومی از نظر قانون اساسی و مقررات یک تعریفی دارد. حدودا 40 روز قبل از اینکه نامه پیشنهاد عفو را خدمت رهبر انقلاب تقدیم کنم، زمانی بود که اغتشاشات خیابانی تقریباً تمام‌شده و شکست دشمن مشخص شده بود. ما پیشنهاد دادیم طبق معیار‌های خاصی، کسانی که در اغتشاشات مرتکب خطا یا جرمی شده‌اند، پرونده‌شان در هر مرحله‌ای که قرار دارد بسته شود؛ این پیشنهاد فقط کسانی که حکمشان قطعی شده بود را شامل نمی‌شد. این کار برای آینده این جوان‌ها خیلی مؤثر است. قبلاً چنین عفوی را فقط به‌صورت موردی داشتیم، اما این بار گفتیم که کلیه کسانی که در اغتشاشات حضور داشتند و الان می‌گویند که اشتباه کردیم و پشیمان هستیم، آزاد بشوند.
منظورتان از بسته شدن پرونده، رفع موارد سوءسابقه‌ای است که در پرونده فرد درج می‌شود؟
بستن پرونده به این معناست که دیگر ادامه فرایند رسیدگی آن دنبال نمی‌شود. نه اینکه ما بگوییم هیچ تأثیری ندارد. این فرد بالاخره آمده یک گناهی را مرتکب شده و یک تعهدی داده است. اگر فردا تعهدش را نقض کرد و دوباره دست به یک گناهی زد اینطور نیست که این بی‌تأثیر باشد. اما فرد درصورتی که کارش را تکرار نکند، اگر فردا بخواهد برود جایی یک شغلی بگیرد، نمی‌گویند این سابقه کیفری مؤثر دارد. استنباط این بود که دشمن از این عفو ناراحت است. دشمن احساس کرد خیلی از بهانه‌هایی که می‌توانست بر امواج آنها سوار بشود از دستش گرفته شد. دستاویز برای تحریک دیگران از دشمن گرفته شد. دشمن قطعاً از این عفو ناراحت است.
مبنای حقوقی این کار چه بود؟
الزامی وجود ندارد که کسی را که می‌خواهند عفو کنند، حتماً اول برایش حکم صادر شود تا بعد عفوش کنند. قبلاً هم این کار سابقه داشته است. ولی فقیه می‌تواند فردی را چه بعد از اینکه حکمش قطعی شده یا حتی در زمانی که هنوز حکمی صادر نشده و در مظان اتهام است عفو بکند. از این بابت مشکلی نداریم.
چه پرونده‌هایی شامل این عفو نشدند و پیش‌بینی دستگاه قضایی از آمار مجموع افرادی که شامل این عفو خواهند شد چقدر است؟
در همان پیشنهادی که خدمت رهبر انقلاب ارائه دادیم، یک مورد را استثنا کردیم. گفتیم کسانی که شاکی خصوصی دارند از عفو مستثنا هستند. چون شاکی پرونده خصوصی است ما نمی‌توانیم برای این موارد پیشنهاد عفو بدهیم. ولی برای اینکه باز دوباره دست آنها هم بسته نشود پیشنهاد دادیم کسانی که تا آخر سال‌جاری بتوانند رضایت شاکی را بگیرند آنها هم شامل عفو می‌شوند.
گزارشی که تا الان دادند، تعداد کسانی که مشمول عفو شدند، اعم از دستگیرشدگان اغتشاشات و غیراغتشاشات، و آنهایی که حکمشان تقلیل پیدا کرده و تخفیف گرفتند از مرز 80 هزار نفر گذشته است و احتمالا به 90هزار نفر برسد.
بحث دیگر جرم توهین به رهبری و حکمی است که درباره این موضوع صادر می‌شود. درباره این افراد چگونه رفتار شده است؟
رهبر انقلاب هم به‌شکل موردی و هم غیرموردی، سفارش‌های زیادی کرده‌اند که کسی صرفاً به‌خاطر اسائه ادب به ایشان محکوم نشود. به‌خصوص در این فضاها، در این شرایط و جا‌هایی که جو یک مقداری مسموم و ملتهب است، افراد تحت‌تأثیر فضا و جو قرار می‌گیرند. من استنباطم این است که آقا راضی نیستند هم اینکه در بعضی موارد ایشان به‌صراحت گفتند و فرمودند که راضی به برخورد نیستند. سفارش مکرر کردم که در این زمینه‌ها حتی‌الامکان سعی کنید که کسی را محکوم نکنید.
عفو یک مسئله مقطعی نیست
در همینه زمینه :
گزارش
گشتی در اقتصاد دنیا
گفت‌وگو